Естеріңізде болса, Мұса пайғамбардың (ғ.с.) бірінші нышан-белгісі — Құтқарылу мейрамында — Алла Тағала есік жақтауы мен маңдайшасына тоқтының қаны жағылмаған үйдің тұңғыш ұлы өлтірілетінін ескерткен еді. Бұл ескертуді елемеген Перғауын өз ұлынан айырылады. Осыдан кейін Мұса пайғамбар (ғ.с.) Исраил халқын Мысырдан алып шығып, ал соңдарынан қуған Перғауын Қызыл теңізге батып кетеді.
Алайда Мұса пайғамбардың (ғ.с.) миссиясы тек халқын құтқарумен шектелмеген. Оның міндеті — оларға Құдай заңымен, яғни Шариғатпен өмір сүруді үйрету еді.
Аʼәлә сүресі бізге Алланың жаратқан әлемінің табиғат заңына қалай мойынсұнғанын еске салады:
Ұлы Раббыңның атын дәріпте.
Аʼәла 87:1-5
Ол сондай Алла — жаратты да, толық етті.
Ол — өлшеммен үйлестіріп ретке келтірді.
Ол жайылымды жаратты,
Сосын оны қап-қара қу тақырға айналдырды.
Сол секілді, Алла адамдар да өмірін Әдептілік Заңымен — Шариғатпен — жүргізуін қалайды. Мысырдан шыққаннан кейін біраз уақыт өткенде Мұса пайғамбар (ғ.с.) және Исраил халқы Синай тауына жетеді. Мұса пайғамбар (ғ.с.) Алланың заңын қабылдау үшін тауға көтеріліп, сол жерде қырық күн болады. Бұл жөнінде Құранда Бақара және Аʼараф сүрелерінде баяндалады:
«Сол уақытта сендерден уәде алған едік. Үстеріңе Тұр тауын көтеріп тұрып: “Сендерге берілген (Тәуратты) мықтап ұстаңдар және ондағы әмірлерімді есте сақтаңдар, сонда тақуалық етесіңдер” деген едік.»
Бақара сүресі 2:63
«Мұсаға отыз түн уәде еттік те, оған тағы он түнді қостық. Осылайша Раббының белгіленген уақыты — қырық кеш — толық болды. Мұса ағасы Һарұнға: “Халқымның арасында менің орнымды бас. Ісіңді түзе де, бұзақылардың жолына ерме” деді.»
Аʼараф сүресі 7:142
Мұса пайғамбарға (ғ.с.) берілген бұл заң қандай еді? Оның толық нұсқасы өте кең көлемді болатын — 613 бұйрық пен тыйымнан тұрады (халал мен харамға қатысты). Бұл өсиеттердің көпшілігі Тауратта жазылған. Алайда, алдымен Мұса пайғамбар (ғ.с.) Алланың өзі тас тақтайларға қашап жазған нақты он өсиетті алды. Бұл Он өсиет бүкіл заңның өзегі, негізі саналады. Ол туралы Аʼараф сүресінде былай делінеді:
«Мұсаға әр нәрсені үгіт түрінде жазып көрсеткен тақтайлар бердік. “Оны берік ұста және еліңе оны орындауды бұйыр. Олар ең көркем нұсқасын ұстансын. Саған бұзақылардың мекенін көрсетемін” (дедік).
Аʼараф сүресі 7:145–146
Жер бетінде әділетсіз түрде тәкаппарлық еткендерді белгілерімнен аластатамын. Олар барлық белгілерді көрсе де, оларға сенбейді. Тура жолды көрсе де, оны жол етпейді. Бірақ бұрыс жолды көрсе, соны ұстанады. Бұл — олардың аяттарымызды жоққа шығарып, олардан ғапыл қалғандығының салдары.»
Он өсиет
ұран Кәрімдегі Аʼараф сүресінде айтылғандай, Он өсиет — Алланың нышан-белгісі ретінде тасқа қашалып жазылған. Бұл қандай өсиеттер? Мұса пайғамбар (ғ.с.) оларды тас бетіне қашалған жерінен көшіріп алды. Енді сол Он өсиетті Мысырдан көшіп шығу кітабындағы толық нұсқасымен келтірейік (тек реттік нөмірлерін ғана қойып шықтық):
Сол кезде Құдай (халыққа арнап) мына сөздердің бәрін айтты:
«Мен сені құлдықта жүрген Мысыр елінен алып шыққан Құдайың — Жаратқан Иемін.
- Сенің Менен басқа ешқандай тәңірің болмасын!
- Аспанда, жерде не суда бар нәрселердің ешқайсысынан өзіңе тәңір бейнелерін жасама!
- Ондай бейнелерге бас иіп, табынып құлшылық етпе! Мен — сенің Құдайың Жаратқан Иемін, Өзімнен басқа тәңірлердің болуына төзбеймін. Мені менсінбегендерді немерелері мен шөберелеріне дейін жазалаймын, ал Өзімді сүйіп, өсиеттерімді ұстанғандарға мыңыншы ұрпағына дейін рақымымды төгемін.
- Құдай Иеңнің атын орынсыз аузыңа алма! Жаратқан Ие Өзінің атын орынсыз қолданғандарды жазасыз қалдырмайды.
- Демалыс күнін Тәңір Иеге бағыштауды есіңде сақта!
Алты күн еңбектеніп барлық жұмыстарыңды істей бер,
ал жетінші күн — Құдай Иеңе бағышталған демалыс күні. Сол күні өзің де, ұл-қызың да, қызметшілерің де, малдарың да, қалаларыңда тұрып жатқан жат жұрттықтар да ешқандай жұмыс істемеңдер!
Себебі алты күн ішінде Жаратқан Ие аспан, жер және теңізді әрі ондағы бар нәрселерді жаратты, жетінші күні демалды. Сондықтан Ол сол күнге батасын беріп, оны қасиетті деп белгіледі. - Ата-анаңды сыйла! Құдайың Жаратқан Ие саған табыстайтын жерде ұзақ өмір сүруің үшін осылай істе.
- Кісі өлтірме!
- Неке адалдығын бұзба!
- Ұрлық жасама!
- Жалған куәлік берме! Басқаның үйіне, әйеліне, құл-күңіне, өгіз-есегіне не басқа да мүлкіне заңсыз сұқтанба!»
Бүкіл халық найзағайдың жарқылын, түтінмен қапталған тауды, күннің күркірегенін және кернейдің қатты дауысын естіп, зәрелері ұша дірілдеп кетті.
Мысырдан көшіп шығу 20:1–18
Зайырлы елдерде өмір сүріп жатқан біз кейде өсиет туралы айтылғанын ұмытып кетеміз. Алайда бұл жай кеңес те, ұсыныс та емес. Бұл — мойынсұну үшін берілген Құдайдың өсиеттері. Шариғат заңы осылай белгіленген. Киелі Құдайдың даңқын көргенде халықты үрей биледі.
Мойынсұну өлшемі
Хашр сүресінде Құранның түсуі мен Он өсиеттің түсуі жанама түрде салыстырылады. Он өсиет Құраннан өзгеше жағдайда түсті — түтінге оранып, найзағай жарқылдап, күн күркіреп тұрған тауда.
«Егер осы Құранды бір тауға түсірсек, Алладан қорыққандықтан, оның быт-шыт болып кеткенін көрер едің. Бұл мысалдарды адам баласы түсінсін деп келтіреміз. Ол сондай Алла — Одан басқа тәңір жоқ. Ол көместі де, көрнеуді де біледі. Ол — ерекше мейірімді, өте кешірімді.»
Хашр сүресі 59:21–22
Сонда да бір сұрақ туады: халық неге мойынсұнуы керек еді?
Он өсиет түспей тұрып, Жаратқан Ие былай деген:
«Сендер Менің мысырлықтарға не істегенімді, әрі өздеріңді балапандарын қанатымен көтерген қыран іспетті осы жерге аман алып келгенімді көрдіңдер. Сондықтан егер дауысыма құлақ асып, Келісімімді сақтасаңдар, барлық халықтардың ішінен сендер Менің аса құнды меншігім боласыңдар…»
Мысырдан көшіп шығу 19:2-5
Ал Он өсиеттен кейін бірден мына аят жазылған:
«Содан кейін ол Келісім кітабын алып, халыққа дауыстап оқып берді. Олар: “Жаратқан Иенің айтқандарының бәрін орындаймыз, мойынсұнатын боламыз,” — деп жауап берді.»
Мысырдан көшіп шығу 24:7
Таураттың соңғы кітабында Мұса пайғамбар (ғ.с.) Заңға бағыну жайлы былай деп жазады:
«Жаратқан Ие бізге әрдайым аман-сау әрі берекелі өмір сүру үшін осы барлық жарлықтарды орындап, Өзіміздің Құдайымыз Жаратқан Иені терең қастерлеуді өсиеттеді. Біз Құдай Иеміз тапсырған осы өсиеттерді орындауға қырағы болсақ, сол арқылы әділ саналамыз.»
Заңды қайталау 6:24-25
Әділдікті иелену
Осы жерде тағы да “әділдік” деген сөз алға шығып тұр. Бұл — өте маңызды ұғым. Алла Тағала Адам ата ұрпағы, яғни бізге арнап айтқан бұл сөз алғаш рет Адам ата нышан-белгісінде кездесті:
«Әй адам баласы! Ұятты жерлеріңді жабу үшін киім және сәндік бұйым түсірдік. Негізінде тақуалық киімі жақсы. Бұл — Алланың белгілері. Әрине, түсінерсіңдер».
Аʼараф 7:26
Содан кейін бұл сөз Ыбырайым пайғамбардың (ғ.с.) екінші нышан-белгісінде тағы көрінді. Ол кезде Құдай Ыбырайымға (ғ.с.) ұл берем деп уәде етіп, пайғамбар Оның сөзіне сеніп артқан еді:
«Ыбырам Жаратқан Иеге сенді, сондықтан Жаратқан Ие оны Өзінің алдында ақтады».
Жаратылыс баст. 15:6
(Әділдік туралы толық түсіндірме Ыбырайым пайғамбардың (ғ.с.) екінші нышан-белгісінде берілген).
Міне, енді Заң бізге әділдікке жетудің жаңа жолын көрсетіп отыр:
«Құдай Иеміз бізге тапсырғандай осы өсиеттердің бәрін Оның алдында орындауға қырағы болсақ, онда біз әділ болып табыламыз».
Заңды қайталау 6:25
Алайда әділдіктің бұл талабын орындау оңай емес. Бұл аятта «бүкіл өсиетті орындау керек» делінген — тек сонда ғана әділдікке қол жеткізуге болады. Бұл бізді қайтадан Адам ата нышан-белгісіне қайта әкеледі. Жаратқан Ие Адам атаға үкім шығарып, бейіш бағынан шығару үшін оның бір ғана өсиетке бағынбағаны жеткілікті болды. Алла Тағала оның бірнеше рет қарсы шыққанын күтпеді. Сол секілді талапты біз Лұт пайғамбардың әйелінен де көреміз. Бұл талаптардың маңызын толық ұғыну үшін, Заңға мойынсұну туралы Таураттан бірнеше аят келтіріп өтейік.
Бұның бәрі не жайлы деп ойланып көрейік. Мен университетте оқып жүрген кезімде бір профессор бізге 25 сұрақ беріп, олардың ішінен өзіміз таңдап, тек 20-на жауап беруді талап етті. Егер бір сұрақ қиын болса, оны өткізіп жіберіп, басқа оңайырағына жауап беруге болатын. Бұл — студентке жағдай жасау еді. Көптеген адамдар Он өсиетке де дәл осындай көзқараспен қарайды. Олар Алла Тағала бұл өсиеттерді бергенде: «Өз қалауың бойынша бесеуін орындасаң жеткілікті» дегендей ойлайды. Бірақ бұл мүлде олай емес. Жаратқан Ие өсиеттердің бәрін орындау үшін берді. БАРЛЫҒЫН. Тек сол кезде ғана Заң әділдікті анықтай алады.
Көп адамдар Он өсиетті де сондай көзқараспен қабылдайды. Олар, Алла Тағала осы Он өсиетті бергенде: «Өз қалауларыңа сай, тек бесеуін орындап жүрсең болады» – деп айтқан сияқты қарайды. Алайда мүлде олай емес. Өздеріңе ұнағандарды ғана емес, Жаратқан Ие БАРЛЫҚ өсиетті орындау үшін берді. Барлық өсиетті орындап жүргенде ғана Заң олардың әділдігін анықтайды.
Алайда кейбір адамдар неге Заңға салғырт қарайды? Себебі бұл талаптарды сақтау өте қиын. Өсиетті бір күн немесе бір апта емес — өмір бойы орындау керек. Өзімізге жеңілдетіп, талапты төмендетіп алу — әрине оңай. Бірақ мәселе осы жерде. Енді өз-өзіңізге мына сұрақты қойып көріңіз: «Мен осы Он өсиетті күн сайын, мүлтіксіз орындай аламын ба?» Бұл өте маңызды. Себебі бұл өсиеттерді әлі ешкім жойған жоқ. Алла Тағала оларды өзгертпеді және олар Мұса пайғамбардан бастап, Иса Мәсіх пен Мұхаммед пайғамбардың (с.ғ.с.) заманына дейін жалғасын тапты (қосымша бөлімде қараңыз). Бұл өсиеттер — мысалы пұтқа табынбау, жалғыз Жаратқанға ғана құлшылық ету, неке адалдығын сақтау, ұрлық істемеу, кісі өлтірмеу — уақытқа бағынбайтын, әмбебап моральдық ережелер. Олар әрқашан өзекті және толық орындалуы тиіс. Және бұл сұрақтарға ешкім басқа адам үшін жауап бере алмайды. Әркім тек өзі үшін жауапты. Қиямет күні осы өсиеттер үшін Алланың алдында әр адам жеке есеп береді.
Алла Тағала алдындағы ең маңызды сұрақ
Заңды қайталау 6:25 аятын негізге ала отырып, сіздің өзіңізге қоятын өте маңызды сұрағыңыз бар:
«Мен осы өсиеттердің бәрін орындап жүрмін бе?»
Бұл сұраққа берген жауабыңызға қарай, сіз Заңды қалай қабылдайтыныңыз айқындалады. Төменде берілген жауап нұсқаларының ішінен өзіңізге сай келетін біреуін таңдаңыз. Шын жүректен берген жауабыңыз сіздің Құдай алдындағы көзқарасыңызды анықтай алады.
Міне, Заңды қайталау 6:24–25 аяттарын өзімізге қаратып былай айтуға болады:
«Жаратқан Ие әрқашан игілікті де аман-есен өмір сүруім үшін маған осы жарлықтардың бәрін орындап, Өзін — менің Құдайым Жаратқан Иені — терең қастерлеуді өсиет етті. Соның арқасында мен қазір аман-есен өмір сүріп жатырмын. Құдай Ием маған тапсырғандай, осы өсиеттердің бәрін Оның алдында орындауға қырағы болсам, онда мен әділ болып табыламын».