Тәубә сүресінде даулы мәселелер бар, өйткені онда жиһад, яғни күрес туралы сөз болады. Аяттар Алла жолында физикалық күреске шақырады, сондықтан әртүрлі ғалымдар әрқалай түсіндіреді. Мәселе келесі аяттарда баяндалған:
«Жеңіл де, ауыр да қарумен соғысқа шығыңдар. Сондай-ақ Алла жолында малдарыңмен, жандарыңмен күресіңдер. Егер білсеңдер, бұл сендер үшін ең қайырлы іс.» «Егер пайда бірден көрініп, сапар оңай болса, олар сенің артынан әрине ерер еді. Бірақ жол ұзақ болды, оларды қажытты. Олар Аллаға ант етіп айтады: “Қолдан келсе, сендермен бірге шығатын едік”. Бірақ Алла олардың өтірік айтып тұрғанын біледі.»
Тәубә 9:41-42
42-аятта айтылғаны: егер соғысқа апаратын жол жеңіл болса, олар ерікпен қатысар еді. Бірақ жол ұзақ және қиын болғандықтан, кейбірі бас тартып, немқұрайлық танытты. Келесі аяттарда олар өз немқұрайлығын ақтау жолдарын іздегені жазылған.
Тәубә сүресі мынаны ескертеді:
«Айтыңдар: Сендер бізден (ғазилық немесе шәһиттік) екі игіліктің бірінен басқа тағдыр күте аласыңдар деп ойлайсыңдар ма? Біз Алланың өз қасынан немесе біздің қолымыздан азап жіберуін күтеміз. Сондықтан сендер де күтіңдер, біз де сендермен бірге күтеміз.»
Тәубә 9:52
Бұл ескерту екі мүмкін шешім бар екенін білдіреді: өлім (шәһит болу) немесе жеңіс. Ал соғыс қатал болғанда, екі нәтижеге бірден жету мүмкіндігі де бар – яғни шәһит болу да, жеңіске жету де.
Иса Мәсіх (ғ.с.) Иерусалимге ұзақ сапарға шыққанда дәл осы қатал күрестен өтті. Сол жерге жеткенде, аспанда жарты ай сәулесі төгіліп тұрды, бұл жүздеген жыл бұрын Забур пайғамбарлары жазған пайғамбарлықтардың орындалуы еді.
Иерусалимге кіру
Исра сүресінде Мұхаммед пайғамбардың (ғ.с.) Бурақ атты қанатты жануарға мініп, түнде Меккеден жалғыз өзі жасаған сапары туралы баяндалады:
«(Мұхаммед Ғ.С. ды) бір түні құлымызды өзіне белгілерімізді көрсету үшін Мәсжід әл-Харамнан Мәсжід әл-Ақсаға апарған Алла әртүрлі кемшіліктен пәк. Шүбәсіз Ол – Естуші, Білуші.»
Исра 17:1
Иса Мәсіх (ғ.с.) де дәл сол жерге келді, бірақ оның мақсаты мүлде басқа еді. Оған нышандар көрсетілмеді, өйткені оның өзі – нышан болатын. Ол түнде Бурақпен емес, күндіз, ашық аспан астында есекке мініп келді. Қанатты атқа мінгендей әсерлі болмаса да, есекке мінгені халық үшін айқын белгі еді.
Иса Мәсіх (ғ.с.) өз міндетіне кірісіп, Елазарды өлімнен қайта тірілткен соң, Иерусалимге бет алды. Оның қалаға қалай кіретіні жүздеген жылдар бұрын пайғамбарлықта айтылып кеткен еді. Інжілде былай деп жазылған:
«Келесі күні мейрамға жиналған көп халық Исаның Иерусалимге келе жатқанын естіп, қолдарына пальма бұтақтарын алып, қала сыртына шықты. Оны: “Жаратқан Ие мадақталсын! Жаратқанның атынан келе жатқан Исраилдің Патшасы жарылқанған!” – деп қарсы алды.
Жохан 12:12-19
Иса бір жас есек тауып, соған мінді. Бұл туралы (Зәкәрия пайғамбардың) жазбасында:
“Уа, Сион халқы, қорықпа! Қара, сенің Патшаң саған келе жатыр! Ол жас есекке мініп отыр.” – делінген.
Шәкірттері мұны сол сәтте түсінген жоқ. Бірақ Иса қайта тіріліп, көкке көтеріліп, Өз ұлылығына ие болғанда, олардың есіне түсті: бұл сөздер Иса жайлы алдын ала жазылған және халық Оны осылай қарсы алған еді.
Халық арасындағы көптеген адамдар Елазарды қабірден шығарып, тірілткеніне куә болған. Олар осы жайды айтып жүрді. Сондықтан жұрт көптеп Исаның алдынан шықты.
Ал парызшылдар бір-біріне: “Көріп тұрсыңдар ғой, ештеңе істей алмайсыңдар: жұрттың бәрі Оның соңынан еріп кетті!” – деді.»
Иса Мәсіхтің (ғ.с.) Иерусалимге кіруі – Дәуіт патшаның (ғ.с.) пайғамбарлығы
Ежелгі Исраил патшалары, Дәуіт патшадан (ғ.с.) бастап, жыл сайын Иерусалимге тұлпар мініп салтанатпен кіретін дәстүр болған. Иса Мәсіх (ғ.с.) сол дәстүрді ерекше түрде жалғастырып, Пальма жексенбісінде Иерусалимге тайқар есекке мініп кірді. Сол сәтте халық Дәуіт патшаның (ғ.с.) кезінде айтылған Забурдағы ұранды шырқады:
«Уа, Жаратқан, бізді құтқаршы!
Забур 117:25-27
Уа, Иеміз, табыс сыйлашы!
Жаратқанның атынан келе жатқан жарылқанған!
Оның киелі үйінен біз саған бата береміз.
Жаратқан Ие – Құдай, Ол бізге нұрын шашты.
Мейрамдық құрбандықты апарыңдар,
Үстелдің мүйіздеріне байлаңдар!»
Халық Иса Мәсіх (ғ.с.) Елазарды өлімнен қайта тірілткеннен кейін осы патшаның құрметіне айтылатын ән ұранды шырқады. Оның Иерусалимге кіргеніне шаттанып, «Осанна!» деп айқайлады. «Осанна» сөзі – «құтқар!» деген мағына береді және ол Забур 117:25 аятынан алынған. Ал оларды неден құтқару керек еді? Бұл туралы Зәкәрия пайғамбар (ғ.с.) алдын ала болжам айтып кеткен болатын.
Зәкәрия пайғамбар (ғ.с.) болжамындағы Иерусалимге салтанатпен кіру
Иса Мәсіх (ғ.с.) патшаларға тән салтанатпен кіргенімен, Оның келуі өзгеше сипатта болды. Мәсіхтің есімін алдын ала айтқан Зәкәрия пайғамбар (ғ.с.) Иерусалимге тайқарға мініп кіретін Патшаның келетінін болжаған еді. Осы уақыт сызбасында сол жексенбіге қатысты болжам айтқан Зәкәрия (ғ.с.) және басқа пайғамбарлардың сөздері көрініс тапқан (Жохан жазған Ізгі хабар көкпен белгіленген).
Зәкәрия пайғамбардың (ғ.с.) пайғамбарлығы:
«Уа, Сион халқы, шаттан! Уа, Иерусалим халқы, қуана ән шырқа! Қара, сенің Патшаң саған келе жатыр! Ол – әділ Құтқарушы, кішіпейіл, есекке мініп келеді, тайқардың, яғни жас есектің үстінде отыр.
Зәкәрия 9:9-11
Мен Солтүстік Исраилден соғыс күймелерін, Иерусалимнен атты әскерді аластатамын. Соғыс садақтары сындырылады. Ол Патша барлық халықтарға бейбітшілік жариялайды. Билігі теңізден теңізге дейін, Евфраттан жердің шетіне дейін созылады.
Сендермен құрбандық қаны арқылы бекітілген Келісімім бар. Сол үшін тұтқындарыңды сусыз құдықтай (Бабылдағы) зындандардан құтқарамын. Уа, үмітін үзбеген тұтқындар, қауіпсіз қорғандарыңа қайта оралыңдар! Жоғалтқандарыңды сендерге екі есе етіп қайтарамын. Мен Яһуданы садақ, Солтүстік Исраилді жебе ретінде қолданамын. Уа, Сион, сенің ұлдарыңды грек ұлдарына қарсы көтеріп, семсердей пайдаланамын!»
Зәкәрия пайғамбардың (ғ.с.) сөзіне сүйенсек, бұл патша өзгелерден ерекше болмақ. Ол соғыс күймесіне мініп, қолына жебе ұстап келмейді. Қару-жарақтың барлығынан бас тартып, халыққа бейбітшілік жариялайды. Бірақ ол жаумен айқасады. Алда оны ұлы шайқас – жихад күтіп тұр.
Күмән жоқ, оның қандай жаумен шайқасатынын біз білеміз. Әдетте патшалар басқа патшамен, жау әскерлерімен немесе өз халқының бүлікшілерімен соғысады. Ал Зәкәрия пайғамбардың (ғ.с.) айтуынша, тайқарға мініп келген Патша «тұтқындарыңды сусыз құдыққа ұқсас (Бабылдағы) зындандардан құтқарамын» дейді. Көне Исраил халқында «зындан» деген ұғым өлімді білдіретін. Демек, ол патша түрмеге түскендерді емес, өлім құрсауындағы адамдарды құтқарады.
Әдетте «өлімнен құтқарылды» дегенде, өлім біраз уақытқа кейін шегінді деп түсінеміз. Мысалы, суға батып бара жатқанды аман алып қалғанда немесе ауруға ем бергенде осылай айтылады. Бірақ бұл түпкілікті құтқарылу емес, уақытша ғана. Өйткені адам бәрібір бір күні өледі. Ал Зәкәрия пайғамбар (ғ.с.) «өлгендерді құтқарады» деп болжап отыр. Яғни, тайқарға мініп келетін Патша өліммен бетпе-бет айқасады. Оның ұлы шайқасы басталып, ұлы ерлігі паш етіледі. Бұл – бұрын-соңды ешкім естімеген жихад. Кейде дінтанушылар «ұлы жихад» – адамның өмір бойғы ішкі күресі, ал «кіші жихад» – сыртқы жаумен айқас деп түсіндіреді. Бірақ Зәкәрия пайғамбардың (ғ.с.) сипаттаған Патшасы түпсіз тозақпен шайқаспақ. Осылайша ол өзінің ұлы жеңісі мен ұлы жихадын жариялайды.
Ал енді сұрақ: ол өліммен соғысу үшін қандай қаруды қолданады? Зәкәрия пайғамбардың (ғ.с.) сөзіне сүйенсек, келетін Патша «сенің өсиет қаныңмен» келеді. Яғни, ол өлімді өз қаны арқылы – жалғыз сол қарумен ғана жеңбек.
Иерусалимге тайқарға мініп кірген Иса Мәсіх (ғ.с.) сол Патша екенін, Мәсіх өзі екенін жариялады.
Неге Иса Мәсіх (ғ.с.) көзіне жас алды?
Иса Мәсіх (ғ.с.) Иерусалимге салтанатпен кіргенде, дін басшылары оған қарсы шықты. Бұл оқиға Лұқа жазған Ізгі хабарда былай сипатталады:
Иса Иерусалим қаласына жақындап қалған кезде оған қарап, көзіне жас алып былай деді:
Лұқа 19:41-44
— Ең болмағанда сен бүгін өзіңді ненің құтқара алатынын білсең ғой! Бірақ қазір оны түсіне алмайсың. Жауларың саған қарсы қамалдар тұрғызып, қоршап, жан-жағынан қыспақтайтын күндер алда тұр. Олар сені қиратып, тұрғындарыңды қырып, күл-талқаныңды шығарып жермен-жексен етеді. Себебі сен Құдайдың өзіңді құтқаруға келген уақытын аңғармадың.
Иса Мәсіх (ғ.с.) дін басшыларына «Құдайдың келген уақытын білмедің» деп ашық айтты. Ол сол сөзімен не айтпақшы болды? Олар нені түсінбеді?
Пайғамбарлар нақты бір күнді нұсқады
Бірнеше жүз жыл бұрын Даниял пайғамбар (ғ.с.) Иерусалим қаласын қалпына келтіру туралы жарлық шыққан күннен бастап 483 жыл өткен соң Мәсіх келеді деп болжады. Біздің есебіміз бойынша ол б.з. 33 жылына яғни Иса Мәсіхтің тайқарға мініп Иерусалимге кірген күніне сәйкес келеді. Сол күннің бірнеше ғасыр бұрын дәл болжанғаны өте таңғаларлық дүние. Сонымен бірге Мәсіхтің келген күнін де дәл есептеп шығаруға болады! (Мәліметті осы жерден қара).
Даниял пайғамбардың (ғ.с.) есебі:
- Даниял (ғ.с.): Мәсіх 483 жылдан кейін келеді.
- Бір пайғамбарлық жыл = 360 күн.
- 483 жыл × 360 күн = 173 880 күн.
Қазіргі күнтізбе бойынша жылына 365,2422 күн бар.
173 880 күн ÷ 365,2422 ≈ 476 жыл және 25 күн.
Уақыт санағы басталған Иерусалимді қалпына келтіру кезеңі қашан басталды? Бұл туралы нақты дерек бар:
«Артақсерікс патшалық құрған жиырмасыншы жылдың сәуір айының бірі күні»
Нихемия 2:1
Мұнда сәуір айының нақты қай күні екені айтылмаған, бірақ ол айдың бірінші күніне сәйкес келеді. Себебі сол кезде жаңа жыл дәл осы күннен басталған, әрі патша Нехемиямен дәл сол мереке күні кездескен. Сәуірдің бірінші күні айдың жаңа туған уақытына сәйкес келеді. Себебі ежелгі яһудилер де, мұсылмандар сияқты, уақытты айға қарап есептеген. Айдың алғашқы қиығын көру үшін арнайы адамдар бақылау жүргізген. Қазіргі астрономиялық есептеулерге сүйенсек, б.з.д. 444 жылы сәуірдің бірінші күніне сәйкес келетін жаңа ай б.з.д. 444 жылдың 4 наурызында сағат 22:00-де пайда болған. Егер ол түнде көрінбесе, айдың алғашқы қиығы келесі күні, яғни 5 наурызда байқалған болуы мүмкін. Осылайша, Парсы патшасы Артақсерікстің Иерусалимді қалпына келтіру туралы жарлығы б.з.д. 444 жылдың 4 немесе 5 наурызында шыққан деп есептеледі.
Сол жылға Даниял (ғ.с.) пайғамбарлығындағы 476 жылды қосқанда, б.з. 33 жылдың 4 немесе 5 наурызына сәйкес келеді. (0-ші жыл болмағандықтан, б.з.д. 1 жылдан кейін бірден б.з. 1 жылы басталады. Сондықтан қарапайым есептеу бойынша: -444 + 476 + 1 = 33). Даниял пайғамбардың (ғ.с.) болжамындағы қосымша 25 күнді қоссақ, ол 33 жылдың 29 немесе 30 наурызына шығады. Уақыт кестесіне қарасақ: б.з. 33 жылдың 29 наурызы – сенбі күні, яғни Пальма жексенбісі дәл осы уақытқа сәйкес келеді. Дәл сол күні Иса Мәсіх (ғ.с.) есекке мініп, Иерусалимге кіріп, өзін Мәсіх деп жариялаған. Ал келесі жұма – Құтқару мейрамы күні болды. Бұл мейрам Нисан айының 14 күніне тура келеді. Б.з. 33 жылы ол біздің күнтізбе бойынша сәуірдің 3-іне сәйкес келеді. Демек, Пальма жексенбісі 29 наурызға, ал Құтқару мейрамы 3 сәуірге дәл келген.
Б.з. 33 жылы 29 наурызы – Иса Мәсіхтің (ғ.с.) тайқарға мініп, Иерусалимге кірген күні. Бұл оқиғаны Зәкәрия (ғ.с.) мен Даниял (ғ.с.) пайғамбарлар күніне дейін дәл болжап айтқан. Төмендегі уақыт сызбасынан соны көруге болады. Даниял пайғамбардың (ғ.с.) жазуына сәйкес, Мәсіхтің келуіне дейін 173 880 күн өтуі тиіс еді. Бұл уақыт санау Нехемия заманында Иерусалимді қалпына келтіру туралы жарлық шыққан күннен басталды. Санақ дәл б.з. 33 жылы 29 наурызына келіп тоқтады. Дәл сол күні Иса Мәсіх Иерусалимге тайқарға мініп кірді. Бірнеше пайғамбарлықтың бір күнге дәл келуі – Құдайдың Мәсіхтің қай күні келетінін алдын ала нақты көрсеткенінің дәлелі. Сол күні Иса Мәсіх (ғ.с.) Мұса пайғамбардың (ғ.с.) сөзі арқылы айтылған тағы бір болжамды орындады. Ол өзінің басты күресін – соңғы жау өліммен шайқасын бастады. Бұл жайлы біз келесі тақырыпта қарастырамыз.
[1] Бірнеше пайғамбарлықтағы өлім мен о дүниеге қатысты сөздер:
«Қайта, сен о дүниеге, тұңғиықтың түбіне лақтырыласың.»
Ишая 14:15
«Өлілер Сені мадақтамайды, Өлім де Саған мақтау айтпайды, Дүние салғандар үміт артпайды.»
Ишая 38:18
«Осылайша ол көрге, жанын алып кететін хабаршыларға жақындай түседі.»
Әйүп 33:22
«Сөйтіп сені о дүниеге тастайды. Теңіздің ортасында арам өліммен құрисың!»
Езекил 28:8
«О дүниенің ең шалғай бөліктерінде орналасқан. Ассурдың жасақшылары оның қабірінің айналасында жатыр. Тірі кездерінде өзгелерді қорқытқандар, семсерден қырылғандар сонда жатыр.»
Езекил 32:23
«Уа, Ием, Сен мені көрден алып қалдың, жанымды ажалдан арашаладың.»
Забур 29:4
[2] Ежелгі және қазіргі күнтізбелерді салыстыру үшін Гарольд В. Хенердің еңбегі пайдаланылды:
«Мәсіхтің хронологиялық өмірі», 1977 жыл, 176-бет.