Морт па, әлде иілгіш пе: шөгінді жыныстардың бүгілуі
Су шөгінді қабаттарын алғаш төккен кезде олар әлі де ылғалды және жұмсақ болады. Мұндай жаңа шөгінді жыныстар оңай иіледі, олар иілгіш күйде болады. Алайда, бұл қабаттардың қатайып, морт болуына көп уақыт қажет емес — бірнеше жыл ғана. Ғалымдар мұны 1980 жылы Сент-Хеленс жанартауы атқылаған кезде және 1983 жылы көл бұзылғаннан кейін байқаған
Бірнеше жыл ішінде бұл қабаттар құрғап, морт күйге ауысты. Морт жыныстар бұрыштап иілсе, сынып кетеді. Бұл диаграмма принципті көрсетеді.
Сынғыш Ниагара жотасы
Біз бұл жыныстардың жарылу сипатын Ниагара жотасынан байқай аламыз. Бұл жерде шөгінді қабаттар төселгеннен кейін қатайып, сынғыш күйге өткен. Кейінірек орын алған жер қабығының көтерілуі (upthrust) осы қабаттарға көлденең күш түсіріп, оларды жарып жіберді. Осылайша жүздеген шақырымға созылатын Ниагара жотасы пайда болды.
Сол себепті, бұл жыныстар қатайып, сынғыш күйге ауысқаннан кейін барып жота пайда болған. Бұл бірнеше ғасыр емес, небәрі бірнеше жыл ішінде болғаны Сент-Хеленс тауының мысалынан белгілі.
Мароккодан табылған икемді шөгінді қабаттар
Төмендегі суретте Мароккода түсірілген ірі шөгінді құрылымдар бейнеленген. Бұл жерде тұтас қабаттар бірдей бағытта майысқанын көруге болады. Қабаттарда ешқандай жарылу немесе үзіліс жоқ. Бұл олардың әлі қатайып, морт күйге өтпеген кезінде майысқанын білдіреді.
Алайда шөгінді жыныстардың морт күйге өтуі небәрі бірнеше жылда жүреді. Бұл дегеніміз – төменгі және жоғарғы қабаттар арасында айтарлықтай уақыт алшақтығы болмаған. Егер олар әртүрлі уақытта пайда болған болса, төменгі қабаттар қатайып үлгерер еді де, бүгілгенде жарылып кететін еді.
Гранд-Каньондағы икемді қабаттар
Алайда Ниагара жартас жиегіндегідей бұл құрылымда ешбір қабат жарылмаған. Қабаттар төменнен жоғарыға дейін тұтас иілген. Бұл — барлық қабаттар әлі морт күйге өтпей тұрған кезде майысқанын білдіреді. Төменгі және жоғарғы қабаттар арасында жеткілікті уақыт өтпеген, әйтпесе төменгі қабаттар жарылып кетер еді.
Демек, бұл қабаттардың түбінен төбесіне дейінгі аралық бірнеше жылдан аспауы тиіс — шөгінді жыныстың морт күйге өту уақыты осы шамада болады.
Осыған сүйене отырып, бұл шөгінді қабаттар біртіндеп емес, бірнеше жеке тасқынмен емес, бір ғана үлкен апатты тасқынмен, бір жолғы тұну процесі арқылы — яғни Нұх пайғамбар кезіндегі топан судың нәтижесінде — пайда болған деуге негіз бар.
Нұхтың топан суы мен Марстағы су туралы пікір қайшылығы
Нұхтың топан суының шынымен болғаны туралы идея дәстүрлі емес және біраз ойлануды қажет етеді.
Қазіргі заманда қызық бір ирония бар. Ғалымдар Марс бетінде арналар мен тұнба іздерін байқап, ол жерде бір кездері үлкен су тасқыны болған деп болжайды. Бірақ Марста су әлі табылған жоқ.
Ал Жердің бетінің үштен екісін су жауып жатыр. Егер Жерді тегістеп, дөңгелетіп жіберсек, оның бетін 1,5 км тереңдікке дейін су басар еді. Сонымен қатар, бүкіл әлем бойынша, тіпті мұхит түбінде де, мыңдаған шақырымға созылатын және жүздеген метр биіктіктегі шөгінді жыныстар кездеседі — олар бұрын болған жойқын су тасқынының дәлелі іспетті. Бірақ соған қарамастан, Жерде мұндай тасқынның болғанын мойындау көпшілік үшін күмән тудырады немесе «ерсі» болып көрінеді.
Ал Марс туралы ондай болжамдар ғылымда еркін айтылады.
Бұл — қос өлшемнің, қос стандарттың мысалы емес пе?
Көпшілік «Нұх» фильмін көркемделген миф деп қабылдайды. Бірақ, мүмкін, тастардың өзі сол тасқын туралы шындықты үнсіз айтып тұрған болар — тасқа қашалған жазу секілді.