Киелі кітап қоршаған ортаны қорғау туралы не үйретеді?

Киелі кітап қоршаған орта және оған деген жауапкершілігіміз туралы не дейді? Көптеген адамдар Киелі кітап тек этикалық моральға қатысты (мысалы, өтірік айтпа, ұрлық жасама, алдама) немесе тек көктегі өмірмен ғана айналысады деп ойлайды. Алайда адамның жермен және ондағы тіршілікпен байланысы, сондай-ақ оған қатысты жауапкершілігі Киелі кітаптың алғашқы бетінде-ақ айтылған.

Киелі кітапта Құдай адамзатты Өз бейнесіне ұқсатып жаратқаны айтылады. Сол сәтте-ақ Ол адамға алғаш тапсырмасын да берді. Киелі кітапта бұл былай жазылған:

26 Сонда Құдай: «Адамды Өз бейнемізге, Өзімізге ұқсатып жаратайық. Олар теңіздегі балықтарға, көктегі құстарға, малдарға, бүкіл жерге және жерде жорғалап жүрген барлық жаратылыстарға билік жүргізсін», — деді.
27 Құдай адамзатты Өз бейнесіне сай жаратты. Оларды еркек және әйел етіп жаратты.
28 Құдай оларға батасын беріп: «Көбейіп, жер бетіне толыңдар! Жерді игеріп, билік жүргізіңдер! Теңіздегі балықтарға, көктегі құстарға және жерде жыбырлаған барлық тіршілік иелеріне билік жүргізіңдер!» — деді.

Жаратылыстың басталуы 1:26-28

Құдай Иелігін сақтайды

Кейбір адамдар «билеу» және «бағындыру» деген бұйрықтарды Құдай осы әлемді адамзатқа өз қалауынша пайдалану үшін толығымен берді деп қате түсінген. Яғни біз жер мен оның экожүйелерін өз қалауымызша басқара аламыз деп ойлайды. Бұл көзқарас бойынша Құдай жаратылысты бастапқыда жаратқанымен, кейін қолын біржолата жуып, оны адамға қалдырғандай көрінеді.

Алайда Киелі кітапта Құдай адамзатқа бұл әлемді толық иемденуге бергені жайлы айтылмайды. Керісінше, Киелі кітаптың throughout беттерінде Құдай бұл дүниенің иесі екенін қайта-қайта атап өтеді. Мысалы, шамамен б.з.д. 1500 жылы Мұса арқылы Құдай былай дейді:

5 Егер Менің жарлықтарымды тыңдап, Келісімімді бұлжытпай орындасаңдар, сендер барлық халықтардың арасынан Менің асыл меншігім боласыңдар. Өйткені бүкіл жер — Менің иелігім.

Мысырдан шығу 19:5

Сол сияқты шамамен б.з.д. 1000 жылы Дәуіт пайғамбар былай деп жазған:

10 Ормандағы барлық аң — Менікі,
Мыңдаған төбелердегі малдар да — Менің иелігім.
11 Тау басындағы әр құсты да,
Даладағы жануарларды да — Мен білемін, бәрі — Менікі.

Забур 49:10–11

Иса Мәсіхтің өзі Құдайдың осы әлемдегі жануарларға деген белсенді қамқорлығы мен егжей-тегжейлі білімі бар екенін үйретті. Ол былай деген:

Біз — басқарушылармыз

Адамзатқа жүктелген міндетті дұрыс түсіну үшін біз өзімізді «басқарушы» ретінде елестетуіміз керек. Иса өз тәлімдерінде Құдай мен адамдар арасындағы қарым-қатынасты сипаттау үшін дәл осы бейнені жиі қолданды. Мысалы, ол былай деді:

1 Иса шәкірттеріне мынандай мысалды айтты: «Бір бай кісінің басқарушысы бар еді. Оның мал-мүлкін ысырап етті деген шағым түсіп,
2 бай адам оны шақырып алып: “Сен туралы осындай әңгіме естіп отырмын. Есебіңді бер, енді басқарушы бола алмайсың!” — деді».

Лұқа 16:1-2

Бұл астарлы әңгімеде Құдай — бай адам, яғни барлығының Иесі, ал біз — Оның басқарушыларымыз. Бір күні әрқайсымызға сеніп тапсырылған дүниелер туралы есеп беруіміз керек болады. Иса мұндай қарым-қатынасты өзінің басқа тәлімдерінде де үнемі атап көрсеткен.

Басқарушының рөлін зейнетақы қорын басқарушылармен салыстыруға болады. Олар зейнетақы қорын иеленбейді — зейнетке ақша құйып отырған адамдар нағыз иелері. Басқарушылар тек сеніп тапсырылған қаражатты дұрыс әрі пайдалы басқарып отыруы керек. Егер олар өз міндетіне салғырт қараса, қожайын оларды жұмыстан шығарып, басқаларды тағайындайды.

Сол сияқты, Құдай бүкіл жаратылыстың Иесі ретінде адамдарға басқару билігін сеніп тапсырды. Бұл үлкен сенім мен жауапкершілік. Сондықтан Құдайдың өз жаратылысына деген мақсаты мен тілегін түсіну өте маңызды. Мұны Оның кейбір әмірлерін қарап отырып біле аламыз.

Құдайдың жүрегіндегі құндылықтар Оның әмірлері арқылы көрінеді

Пасха мейрамынан және Он өсиет берілгеннен кейін, Мұса Құдайдың халқына Уәде етілген Жерге орналасу үшін егжей-тегжейлі нұсқаулар алды. Бұл әмірлер арқылы біз Құдайдың табиғатқа деген көзқарасын көре аламыз.

1 Синай тауында Жаратқан Ие Мұсаға былай деді:
2 «Исраил халқына айт: Мен сендерге беретін жерге кіргендеріңде, жердің өзі де Жаратқан Иенің құрметіне арналған сенбі жылын атап өтуі тиіс.
3 Алты жыл бойы егістіктеріңе тұқым сеуіп, жүзімдіктеріңді күтіп, өнімдеріңді жинай беріңдер.
4 Бірақ жетінші жылы жер толық демалуы тиіс. Бұл — Жаратқан Иенің құрметіне арналған сенбі жылы. Сол жылы егістікке тұқым сеппе, жүзімдіктеріңді қырқымаңдар».

Леуіліктер 25:1-4

Бұдан 3500 жыл бұрын және бүгінгі таңда да сирек қолданылатын бұл әмір Жердің әр жетінші жылы егіссіз, демалыста болуын талап етеді. Бұл демалыс кезінде топырақ ауыр ауылшаруашылық жұмыстарынан кейін өз-өзін қалпына келтіре алады. Бұл Құдайдың қысқа мерзімді пайдадан гөрі ұзақ мерзімді экологиялық тұрақтылықты жоғары қоятынын көрсетеді.

Бұл қағиданы табиғат ресурстарының басқа түрлеріне де қолдануға болады — мысалы, балық қорлары. Аса көп ауланған қорлардың қайта қалпына келуі үшін маусымдық шектеулер немесе уақытша үзілістер енгізуге болады. Су, орман, жабайы табиғат ресурстары сияқты табиғи байлықтарымыздың сарқылуын болдырмау үшін бұл әмір жалпы қағида ретінде қызмет ете алады.

Бірақ бір жыл бойы егін егіп, өнім жинамаса, исраилдіктер не жейді деп ойлауыңыз мүмкін. Олар да дәл солай сұрады, және Киелі кітапта Құдайдың жауабы жазылған:

«Астық таптаған өгіздің аузын байлама!»

Заңды қайталау 25:4

Яғни, өгіз астықты таптап жүргенде, ол еңбегінің жемісін жесін — оған кедергі жасама. Бұл жануарға әділ әрі қамқорлықпен қарауды білдіреді.

Йонаның кітабынан тағы бір мысал:

«Ал мен Ниневе қаласына — оң мен солды айыра алмайтын 120 000-нан астам адамы бар үлкен қалаға, сондай-ақ көптеген жануарларға жаным ашымауы керек пе?»

Жүніс 4:11

Бұл — Жаратқан Иенің Жүніске (Йонаға) берген жауабы. Жүніс Ниневе халқы тәубеге келіп, Құдайдың қаһарынан аман қалғанына ренжіді. Бірақ Жаратқан Ие тек адамдарды ғана емес, олардың жануарларын да аяп, рақымдылық көрсетті.

Жерге зиян келтіргендерге үкім

Киелі кітаптың соңғы бөлімі — Аян кітабы — болашақтағы оқиғалар туралы көріністерді баяндайды. Бұл көріністердің басты тақырыптарының бірі — болашақта болатын Құдайдың үкімі. Бұл үкім бірнеше себептермен беріледі, соның бірі — адамдардың Жерді бүлдіруі:

18 Халықтар ашуға булықты,
Сонда Сенің қаһарың туды.
Өлілерді соттайтын,
Пайғамбар қызметшілеріңе сый беретін,
Сенің атыңнан қорқатын жандардың —
кішілердің де, ұлылардың да —
сыйын алатын уақыт келді.
Сондай-ақ жерді бүлдіргендерді
жойып жіберетін кез де келді.

Аян 11:18

Бұл аят бойынша, адамзат өзіне сеніп тапсырылған жер мен экожүйелерді иесіне сай етіп басқарудың орнына, оны бүлдіреді. Бұл әрекет Құдайдың әділ үкіміне себеп болады: Жаратушы Жерді бүлдіргендерді Өзі жояды.

«Ақырзаман» белгілері: Адамдардың Жерді бүлдіріп жатқанының дәлелі ме?

Киелі кітапта Жердің соңғы кезеңінде болатын оқиғалар сипатталады. Бұл белгілер арасында табиғаттағы ерекше құбылыстар мен апаттар да бар:

25 «Күн, Ай мен жұлдыздарда белгілер болады. Жер бетінде халықтар теңіздің тулап, даурығуынан үрей мен абыржуға түседі.

Лұқа 21:25б

8 Төртінші періште өз тостағанын күнге төкті. Күн адамдарды қатты ыстықпен күйдірді.
9 Олар қатты ыстықтан күйіп, осы апаттарға билік жүргізіп отырған Құдайды балағаттап, Оған даңқ беріп, тәубеге келуден бас тартты.

Аян 16:8-9

Бұл белгілер 2000 жыл бұрын жазылғанымен, бүгінгі жаһандық жылыну, теңіз деңгейінің көтерілуі және дауылдардың күшеюі сияқты табиғи апаттармен үндесіп тұрғандай. Мүмкін, бізге осы ежелгі ескертулерге құлақ асатын уақыт келген шығар.

Қоршаған ортаны қорғау үшін не істей аламыз?

Біз әрқайсымыз Жаратушы берген осы дүниеге деген жауапкершілігімізді күнделікті өмірімізде әрекетпен көрсете аламыз. Киелі кітаптағы басқарушы ретіндегі рөлімізді ескеріп, төмендегідей қарапайым, бірақ маңызды қадамдар жасауға болады:

• Қалдықты азайту: Қайта пайдалануға болатын заттарды бірнеше рет қолданыңыз. Қағаз, пластик, металл сияқты қайта өңделетін заттарды сұрыптап тастауға үйреніңіз.
• Пластикті азайту: Пластик табиғатқа қатты зиян келтіреді. Көп реттік су бөтелкесін алып жүру, пластик пакеттерді қайта пайдалану, тағамды металл не шыны ыдыста сақтау — бәрі қарапайым, бірақ тиімді амалдар.
• Суды үнемдеу: Қажетсіз кезде кранды жабыңыз. Ағып тұрған құбырларды жөндеңіз. Су — Құдайдың бізге аманат еткен құнды сыйы.
• Энергияны тиімді пайдалану: Энергия үнемдейтін шамдарды қолдану тек табиғатқа ғана емес, қалтаңызға да пайдалы.
• Көлік қолдануын шектеу: Қысқа қашықтыққа жаяу жүру не велосипед тебу — денсаулыққа да, ауаға да пайдалы. Электр көліктері де жанармай шығарындыларын азайтуға көмектеседі.
• Экологиялық өнімдерді таңдау: Органикалық тағамдар мен биологиялық ыдырайтын тазалау құралдарын таңдаңыз.
• Қоқыс тастамаңыз: Көптеген пластиктер өзен-көлдерге, теңіздерге түсіп, су экожүйелеріне зиян келтіреді.
• Тұрақты әдет қалыптастырыңыз: Кішкентай әрекеттердің өзі ұзақ мерзімде үлкен өзгеріске әкелуі мүмкін.
• Басқаларға да жеткізіңіз: Бұл ақпаратпен бөлісіңіз, әсіресе жастарға табиғатты қорғау маңызын үйретіңіз. Әлеуметтік желілер арқылы қоршаған орта мәселелерін насихаттаңыз.
• Өзгелерге үлгі болыңыз: Көзбен көрген тәрбие — ең әсерлі. Сіздің әдеттеріңіз өзгелерге де ықпал етуі мүмкін.