«Исраилдіктер тарихы» атты мақалада біз олардың Алланың Заңын алғанына қарамастан, тарих бойы бұл өсиеттерге бағынбай, күнә жасаумен келгенін көрдік. Забурға кіріспе мақалада айтылғандай, Дәуіт пен Сүлеймен пайғамбарлардан (ғалейһим ассалам) кейінгі патшалардың көбі — жоғары дәрежелі, әулеттік билеушілер болса да — әділетсіздікке бой алдырды. Осы себептен Алла Тағала оларға ескерту жасап, тура жолға қайтару үшін пайғамбарларды бірінен кейін бірін жіберіп отырды.
Еремия – ескертуші пайғамбар
Еремия пайғамбар (ғ.с.) — Забур кітабындағы соңғы пайғамбарлардың бірі, әрі ол исраил халқының күнәға белшеден батып, Алланың соты таяп қалған заманында өмір сүрді. Оның өмір сүрген кезеңін төмендегі уақыт сызбасынан көруге болады.
Еремия пайғамбар өз кітабында сол заманда таралған күнәлардың тізімін келтіреді — бұл күнәлардың көбі бүгінгі қоғамға да тән: неке адалдығын бұзу, мастық, азғындық, пұтқа табыну, бақсылық, жемқорлық, жанжал, зорлық-зомбылық, өтірік, байлардың кедейлерді қанауы және тағы басқалар. Бірақ ол бұл күнәларды екі-ақ үлкен топқа жинақтап, өз кітабын мынадай ескерту сөзбен бастайды:
«Себебі Менің халқым екі үлкен күнә жасады: олар Мені — тірі судың қайнар көзін — тастап кетті. Сосын өздеріне құдықтар қазды, бірақ ол құдықтар жырым-жырым — су ұстай алмайтын тесік ыдыстар».
Еремия 2:13
Бұл жерде пайғамбар күнәнің мәнін тереңірек түсіндіру үшін метафораны қолданады. Алла Тағала (пайғамбар арқылы) исраил халқының шөлдегенін айтып тұр. Адам қатты шөлдегенде, басқа ештеңе маңызды болмай қалады — тек шөлін қандыратын таза, мөлдір су ғана қажет. Жаратқан Иенің Өзі — шөлді қандыратын тірі судың қайнар көзі еді. Бірақ исраилдіктер Оған келіп шөлдерін қандырудың орнына, өздеріне құдық қазуға тырысты. Алайда ол құдықтар жырым-жырым болып, ішіндегі су сыртқа ағып кетті — шөлдері басылмады. Басқаша айтқанда, олардың күнәсі — Алладан бас тартып, шөлдерін басу үшін басқа нәрселерге бет бұрғандары еді. Бірақ бұл бекерге кетті: олар не істесе де, қанағат таба алмады. Жаратқан Иені тастап кеткен халқы күнәнің тостағанынан қанғанша ішті, бірақ жан дүниесі шөлдеген күйі қала берді. Ақырында, оларда Алланың өзі емес, тек «тесік құдықтар» — күнәмен келген азап пен қасірет қана қалды.
Сүлеймен пайғамбардың даналығы – біздің «тесік құдықтарға» ұмтылысымызды әшкерелейді
Сүлеймен пайғамбар (ғ.с.) бұл «тесік құдықтар» туралы бейнелі сөзді өмірінде өз басынан өткеріп, соны терең түсінген. Мен «Аллаға мойынсұну арқылы тапқан даналық» атты мақалада оның жазбалары менің жан-дүниеме ерекше әсер еткенін айтып едім. Сүлеймен өз өмірін сипаттай келе, адам баласы армандайтын нәрсенің бәріне қол жеткізгенін жазады, бірақ соған қарамастан жүрегінің шөлі басылмағанын мойындайды.
Ол айналасында толып тұрған «тесік құдықтардан» су ішуге тырысқан сәттерін былай суреттейді:
Сүлеймен пайғамбардың шөл мен бекершілік жайлы сырын тыңдайық:
«Мен — Иерусалимде Исраил халқына патшалық құрған уағыздаушы едім. Ақыл-парасатпен осы өмірде болып жатқанның бәрін зерттеп, оның мәнін ұғуға талпындым. Адам баласына Жаратқан Иенің артқан жүгі қандай ауыр десеңші!
Көз алдымда жер бетінде жасалып жатқан істердің бәрі жел қуғандай бекер екен. Не бұзылғанды түзетуге, не жоқты бар етуге болмайды.
Іштей: “Мен Иерусалимдегі менен бұрынғы барлық патшалардан білім мен даналыққа көбірек жеттім, көп нәрсе үйрендім” — деп ойладым. Сөйтіп, даналықты да, ақымақтық пен топастықты да терең түсінуге тырыстым. Бірақ мұның бәрі де — жел соңынан қуғандай бекершілік екенін ұғындым. Өйткені “Кімде-кім көп түсінсе, соғұрлым көп түңіледі, кімде-кім көп білсе, соғұрлым күйзеледі”.
Содан соң: “Жарайды, рахат пен ләззатқа беріліп көрсем қалай болар екен?” — дедім. Бірақ бұл да бекершілік болып шықты. Күлкі — ақымақтық, рахат — уақытша елес қана. Сонда ішіп алып көңіл көтеріп көрмек болдым. Ақыл-парасатым менімен бірге болса да, өзімді әдейі еркелікке, шала ақылға ерік бердім. Осы қысқа ғұмырда адамның не істегені пайдалы — соны түсінгім келді.
Үлкен істерге кірістім: сарайлар салдым, жүзімдіктер отырғыздым. Бақтар, тоғайлар жасадым, түрлі жеміс ағаштарын ектім. Ағаштарымды суғаруға арналса деп тоғандар қаздырдым. Құл-күңдерім болды. Мал-мүлкім де көп еді – менен бұрын Иерусалимде ешкімде ондай болмаған. Алтын-күміс жинадым, аймақтардың қазынасын иемдендім. Әнші-күйшілер, музыкалық аспаптар мен әйелдерден құралған көптікке бөлендім — адамның жүрегін арбайтынның бәрі менде болды.
Ұлылыққа жеттім. Бірақ осының бәрінде де ақыл-парасатымнан айнымадым. Көзім қалаған ештеңеден бас тартпадым. Жүрегім барлық ләззаттан дәм татты. Еңбектен алған қуанышым да соның бір бөлігі еді. Бірақ артқа қарап, қолымнан шыққан барлық ісім мен тынымсыз еңбегімнің бәрі де жел қуғандай бекер екенін көрдім. Шын мәнінде, бұл өмірде ештеңе де баянды емес екен.
Сол сәттен бастап, мен даналықтың да, ақымақтық пен топастықтың да мәні жайлы ойландым. Болашақ патшалар бұдан артық не істей алар дейсің? Нұрдың қара түнектен артық болғаны секілді, даналық та ақымақтықтан әлдеқайда артық екенін аңғардым.»
(Уағыздаушы 1–2 тараулардан)
Сүлейменнің даналығы мен Еремия пайғамбардың ескертулері – бізге арналған
Сүлейменнің (ғ.с.) даналығы мен Еремияның (ғ.с.) ескертулері – біз үшін қалдырылған. Әсіресе біз өмір сүріп жатқан осы дәуірге – тоқшылық, ойын-сауық, кино, музыка мен ләззатқа толы замандағы адамдарға арналған.
Қазіргі қоғам – тарихтағы ең бай, ең білімді, ең еркін әрі технологиясы озық қоғам. Біз саяхаттаймыз, демаламыз, өз бақытымызды өзіміз құрамыз. Бірақ бұл молшылық бізді сорып алып, адастыруы оңай. Порнография, некесіз қатынастар, ішімдік пен есірткі, ашкөздік пен қызғаныш, ашу мен ақшаға табыну – бұлардың бәрін біз жүрегіміздегі шөлді қандырады деп сеніп, құшағымызға аламыз.
Ал шындығында біз осылар арқылы өзімізді құрдымға итеріп жатырмыз. Құдайдың Заңы мен барлық пайғамбарлардың ескертулеріне қарамастан, біз өз шөлімізді күнәмен баспақ боламыз. Бұл – тек біздің заманымыздағы құбылыс емес. Мұны Сүлеймен (ғ.с.), Еремия (ғ.с.) және өзге де пайғамбарлар да байқаған.
Сол ескертулер бізге мынадай сұрақтарды қояды:
- Неге біз тоқшылық пен еркіндікте өмір сүрсек те, соншалықты күйзелеміз, депрессияға түсіп, өз-өзіне қол жұмсап, ажырасып, тәуелділіктерге бой алдырамыз?
- Шөліңді қандыру үшін қандай «құдыққа» барып жүрсің? Ол шын мәнінде су ұстай ма?
- Сүлеймен пайғамбардай даналық пен байлыққа, жетістіктерге жете аласың ба? Егер сол ұлы патша да шөлі қанбаған болса, біз ше?
Күнә – жай ғана өсиетке бағынбау емес. Ол жүректегі шөлдің нышан-белгісі. Біз ішкі шөлімізді танығанда ғана даналыққа аяқ басамыз. Жаратқан Ие осыны Забурда ашық көрсетті. Өйткені Ол біздің шөлімізді біледі. Енді біз де соны мойындап, Оған бет бұруымызды қалайды.
Ол бұл жолы да Өзінің үйреншікті жолымен әрекет етуде – пайғамбарлық уәде береді. Бұл жолы Еремия арқылы. Бұл уәде туралы келесі мақалада толығырақ тоқталамыз.