Жақып — Ысқақтың ұлы, ал Ысқақ — Ыбырайым пайғамбардың (ғ.с.) ұлы. Жақыптың он екі ұлы болған, солардың бірі — Жүсіп пайғамбар (ғ.с.). Жүсіптің он бір бауыры оған қарсы болды. Олардың жасаған қастандығы туралы Жүсіптің оқиғасында баяндалады. Бұл оқиға алғаш рет 3500 жыл бұрын Мұса пайғамбар (ғ.с.) арқылы Тауратта жазылған. Оқиғаның толық нұсқасын осы жерден оқуға болады. Сонымен қатар, Юсуф сүресін осы жерден қарауға болады. Ол жерде бұл жай ғана тарихи дерек емес екені көрсетілген:
«Расында Юсуф пен оның бауырларының қиссасында сұраушылар үшін өнегелер бар».
––Юсуф сүресі 12:7
Жүсіп пен бауырларының арасындағы оқиғада қандай нышан-белгі болуы мүмкін? Бұл сұраққа жауап табу үшін Юсуф сүресін тереңірек түсінгіміз келсе, алдымен Тауратта баяндалған оқиғаға назар аударуды ұсынамын.
Алдында сәжде етті ме…?
Юсуф (ғ.с.) өз әкесі Жақыпқа көрген түсін баяндағаны — анық бір нышан-белгі:
«Әкетайым! Мен он бір жұлдызды, күн мен айды көрдім — олардың бәрі маған сәжде етіп тұр екен!»
Юсуф 12:4
Оқиғаның соңында бұл түстің шын мәнінде орындалғанын көреміз:
«Ол әке-шешесін тақты (құрметті орынға) отырғызды. Олар барлығы оған сәжде етті. Ол: “Әкетайым! Бұл — мен баяғыда көрген түсімнің жоруы. Раббым оны шындыққа шығарды! Расында, Ол мені түрмеден шығарып, сендерді шөлден алып келді, тіпті шайтан менімен және бауырларымның арасына дұшпандық салып қойған соң да. Шын мәнінде, Раббым қалағанын өте жақсы білуші, әрі даналық Иесі” деді.»
Юсуф 12:100
Құранның көптеген сүрелерінде «сәжде ету», яғни табыну — тек Жаратқан Иеге арналған әрекет ретінде сипатталады. Бұл көбіне намазда, Қағбаға бағытталып немесе Алланың керемет белгілері алдында (мысалы, Мұса пайғамбар мен Перғауын арасындағы оқиғаларда) орын алады. Алайда Юсуф сүресіндегі жағдай өзгеше — мұнда адамдар (әкесі мен бауырлары) пайғамбар Жүсіптің (ғ.с.) алдында сәжде еткені баяндалған. Бұған ұқсас жағдай Құранда тек бір рет кездеседі — ол періштелерге Адам пайғамбардың алдында сәжде ету бұйырылған сәт (Та-Ха 116 және Ағраф 11). Бірақ періштелер адам емес қой. Ал адамдарға, шариғат бойынша, тек Аллаға ғана сәжде етуге рұқсат етілген:
«Әй, иман келтіргендер! Рүкүғ жасап, сәжде етіп, Раббыларыңа құлшылық қылыңдар, жақсылық жасаңдар — сонда ғана құтылуға жетесіңдер!»
Хаж сүресі 22:77
Сонда, бұл жерде неге Жақып (ғ.с.) пен оның ұлдары Жүсіп пайғамбарға (ғ.с.) сәжде етті? Бұл сұрақтың жауабы Юсуф сүресіндегі нышан-белгінің терең мағынасында жатыр — бұл сәжде табыну емес, Жаратқан Иенің Жүсіпке берген мәртебесін мойындау мен құрмет көрсету нышаны ретінде орын алды.
Адам баласы
Забурда келтірілген басқа пайғамбарлармен бірге Даниял пайғамбар (ғ.с.) да ерекше орын алады.
Киелі кітапта да тек Жаратқан Иеге ғана табыну керек делінген. Дегенмен, бір ғана ерекше жағдай бар — Құдай Патшалығының орнауына байланысты көріністе Даниял пайғамбар (ғ.с.) алыстағы болашақты көрген. Сол көріністе оған «Адам баласына» ұқсайтын Біреу келгені айтылады:
Мен түнгі көріністерімде кенеттен адам баласына ұқсайтын Біреудің аспан бұлттарымен келе жатқанын көрдім. Ол Мәңгі Жаратқанға жақындап келіп, Оның алдына әкелінді. Оған құдірет, салтанатты ұлылық және патшалық билік тапсырылды. Барлық халықтар, ұлттар және тілдердің адамдары Оған мойынсұнып, құрмет көрсетуге тиіс болды. Оның билігі — мәңгілік билік, ешқашан жойылмайды. Оның патшалығы да мәңгі сақталады.
Даниял 7:13-14
Бұл көрініс Жүсіп пайғамбардың (ғ.с.) ағалары оның алдына бас игені сияқты, адамдардың «Адам баласына» иілетінін көрсетеді.
«Адам баласы» — Иса Мәсіхтің (ғ.с.) өзі жайлы жиі қолданған атауы. Ол жер бетінде жүрген кезінде ерекше билікпен тәлім беріп, сырқаттарды сауықтырды және табиғат күштерін бағындырды. Бірақ Даниял пайғамбар (ғ.с.) аян көрінісінде сипатталғандай, бұлттардың арасымен әлі келген жоқ. Себебі бұл көрініс Иса Мәсіхтің (ғ.с.) алғашқы келуі емес, оның екінші қайта келуімен — яғни шайтанмен түпкілікті шайқасы болатын уақытта байланысты.
Мәсіхтің алғашқы келуі (Мәриямнан дүниеге келуі) адамдарды күнәнің құлдығынан босатып, оларға Құдай Патшалығының есігін ашу үшін болды. Ал болашақта ол бұлттар арасымен келгенде, адамзаттың тағдырын шешеді. Ол бұл туралы алдын ала ескертіп, Жүсіп пайғамбардың (ғ.с.) алдында бас иген бауырлары сияқты, адамдар да өз алдына иілетінін айтқан. Мәсіх былай деген:
Құдай тағайындаған Билеуші қасиетті періштелерімен бірге зор ұлылықпен көктен келіп, Өзінің салтанатты тағына отырады. Барлық халықтар Оның алдына жиналады. Ол шопанның қойды серкеден ажыратқанындай, адамдарды екі топқа бөліп, қойларды оң жағына, серкелерді сол жағына орналастырады. Сонда Патша оң жағында тұрғандарға былай дейді: Әкемнің жарылқағандары, келіңдер! Әлем жаратылғаннан бері сендерге дайындалған Патшалықтан өз үлестеріңді алыңдар! Себебі Мен ашыққанда — тамақ бердіңдер, шөлдегенде — сусын ұсындыңдар, бейтаныс болғанымда —паналаттыңдар, киімсіз жүргенімде — киіндірдіңдер, ауырғанда — қамқор болдыңдар, түрмеде отырғанымда — артынан іздеп келдіңдер. Сонда әділдер сұрайды: Иеміз, біз Сіздің ашыққаныңызды қашан көріп, тамақтандырдық? Шөлдегеніңізде — қашан сусын бердік? Бейтаныс болғанда — қашан паналаттық? Киімсіз жүргеніңізде — қашан киіндірдік? Ауырғанда немесе түрмеде болғанда — Сізге қашан барып тұрдық? Патша былай жауап береді: Сендерге шын айтамын: Менің мына ең қарапайым бауырларымның біріне жасаған жақсылығың — шын мәнінде Маған жасаған жақсылығың! Ал сосын Патша сол жағындағыларға былай дейді: Менен аулақ кетіңдер, қарғыс атқандар! Шайтан мен оның періштелеріне дайындалған мәңгілік тозақ отына түсіңдер! Өйткені Мен ашыққанда — тамақ бермедіңдер, шөлдегенде — сусын бермедіңдер, бейтаныс болғанымда — паналатпадыңдар, киімсіз жүргенімде — киіндірмедіңдер, ауырғанда және түрмеде отырғанда — іздеп келмедіңдер. Сонда олар да: Иеміз, біз Сіздің аш, шөлдеген, бейтаныс, киімсіз, ауырған немесе түрмеде болғаныңызды қашан көріп, Сізге көмектеспедік? — дейді. Ол оларға: Сендерге шын айтамын: мына ең қарапайымдардың біріне жасамаған жақсылығың — шын мәнінде Маған да жасамаған жақсылығың! Сөйтіп, олар мәңгілік азапқа кетеді. Ал әділдер — мәңгілік өмірге ие болады. — деді Иса.
Матай 25:31-46
Жүсіп пайғамбар (ғ.с.) және Иса Мәсіх (ғ.с.)
Оларға бауырлары мен басқа адамдар бас иер алдында, екеуі де ұқсас тағдырды бастан кешіреді. Енді олардың өмір жолындағы ұқсастықтарға назар аударайық.
| Жүсіп пайғамбар (ғ.с.) өмірі | Иса Мәсіх (ғ.с.) өмірі |
| Исраилдің он бір ұлы Жүсіпті жек көріп, одан бас тартты | Исраилдің он екі руы Мәсіхті қабылдамай, Оны Мәсіх ретінде мойындамады |
| Жүсіп алдын ала түсінде әкесі мен бауырларының өзіне бас иетінін көрді | Иса болашақта адамдардың Оған бас иетінін болжады (Марқа 14:62) |
| Әкесі Жақып Жүсіпті бауырларына жібереді, бірақ олар оны қабылдамай, өлтіруді ойластырды | Құдай Әке Исаны өз халқына жібереді, бірақ “өзінікілер Оны қабылдамады” және өлтіруді жоспарлады (Жохан 11:53) |
| Жүсіп зынданға тасталды | Иса Мәсіх қабірге қойылды |
| Жүсіпті басқа ұлтқа құлдыққа сатып жіберді | Исаны римдіктерге тапсырды |
| Жүсіп жат елге айдалып, жоғалды деп саналды | Исраил халқы Иса Мәсіхтің тірі екеніне сенбейді |
| Жүсіп мойынсұнған қызметші болды | Иса Мәсіх Өз ұлылығынан бас тартып, құл бейнесін қабылдады (Філіп 2:7) |
| Жүсіп жазықсыз күнә жасады деп айыпталды | Исаға жалған айып тағылды (Марқа 15:3) |
| Жүсіп түрмеде наубайшының босап шығатынын болжады | Иса “тұтқындардың босатылатынын жариялауға” келді (Ишая 61:1) |
| Жүсіп Мысырда перғауыннан кейінгі екінші билікке ие болды | Иса Мәсіхтің алдында көктегілер, жердегілер, жер астындағылар тізе бүгеді (Філіп 2:10-11) |
| Жүсіпті өлді деп санаған бауырлары кейін азық сұрап алдына келді | Исаны өлді деп санаған халық кейін Оған шын өмір іздеп келді |
| Жүсіп бауырларының сатқындығын кешіріп, игілікке айналдырды (Жарат. 50:20) | Исаның сатылуы көпшіліктің өмірін құтқаруға себеп болды (Жохан 5:24) |
| Бауырлары мен халық Жүсіпке бас иді | Даниял пайғамбар барлық халықтар “Адам баласына” бас иетінін көрді (Дан. 7:13-14) |
ChatGPT said:
Пайғамбарлар өмірі нышан-белгі қызметін атқарады
Иса Мәсіх (ғ.с.) өзінің келгеніне дейін жүздеген жылдар бұрын өмір сүрген Таураттағы әрбір пайғамбардың өмір сценариін қайталап шықты десе де болады. Бұл – Мәсіхтің келуін алдын ала жүздеген жыл бұрын болжау адамның түсінігінен тыс, тек Құдайдың шынайы жоспары арқылы ғана іске асатын нәрсе екенін дәлелдейді.
Адам ата оқиғсында Мәсіхтің келетіні болжанды:
«Бірақ та өлім Адам атадан Мұсаның заманына дейін өзінің билігін жүргізіп келді. Дәл Адам атаның Құдайдың анық бұйрығын бұзғаны сияқты күнә жасамағандарға да өлім билігін жүргізді.»
Рим. 5:14
Соңында Жүсіпке бауырлары келіп бас иеді. Оның өмірінде бауырлары тарапынан қабылданбау, құрбан етілу және шеттетілу кезеңдері анық байқалады. Мәсіхтің құрбан болуына Ыбырайым пайғамбардың (ғ.с.) құрбандығы да нышан-белгі болды. Жүсіптен кейін Жақыптың он екі ұлынан тараған рулар Мұса пайғамбардың (ғ.с.) жетекшілігімен Мысыр құлдығынан шығарылды. Олардың құлдықтан қалай құтқарылғаны да Мәсіхтің болашақта беретін құрбандығына алдын ала болжам ретінде қызмет етті. Шын мәнінде, Мәсіх келместен мыңдаған жыл бұрын Тауратта көптеген нышан-белгілер берілген.
Забур мен одан кейінгі пайғамбарлар да Мәсіхтің келуін жүздеген жыл бұрын болжап жазып кетті. Олар азап шеккен Қызметші туралы, оның өз халқынан шеттетілетіні туралы жазды. Болашақты нақты көру адамның өз қолынан келмейді, егер Құдай ашып көрсетпесе. Сондықтан сол пайғамбарлар Құдай Рухының жетелеуімен жазды десек, Мәсіхтің шеттетіліп, айқышта құрбан болуы — Құдайдың бір шынайы жоспары болғаны айқындалады.
Осы үлгілер мен пайғамбарлық сөздердің көбі бізді Құдай Патшалығына кіре алуымыз үшін өз өмірін құрбан еткен Мәсіхтің жерге бірінші келуіне нұсқайды.
Сол сияқты Жүсіптің оқиғасы да болашақ туралы хабар береді: Мәсіх екінші рет келгенде, Құдай Патшалығы жер бетіне орнайды, және барлық халықтар Иса Мәсіхтің (ғ.с.) алдында бас иеді. Біз дәл қазір Құдай Патшалығына шақырылып тұрған уақыт кезеңінде өмір сүріп жатырмыз. Мааридж сүресінде сипатталғандай, бәрі кеш болып, Құтқарушыны іздеп жанталасқан, бірақ тым кеш қалған адам сияқты болмауымыз керек. Мәсіхтің құтқарылу құрбандығы арқылы ұсынылған өмір сыйын дәл қазір қабылдағанымыз жөн.
Мәсіх өзінің келетіні жайлы былай тәлім берді:
Сол кезде Құдай Патшалығындағы жағдай мынаған ұқсас болады: он бойжеткен қолдарына шамдарын ұстап, күйеу жігітті қарсы алуға шығыпты. Олардың бесеуі ақылды, бесеуі ақылсыз екен. Ақылсыз қыздар шамдарын алғанмен, құятын артық май алмай шығады. Ал ақылдылары шамға қоса майға толы құмыраларын да ала жүреді. Күйеу жігіт ұзақ кешіккендіктен, барлығы қалғып, ұйықтап қалады. Бірақ түн ортасында: «Күйеу жігіт келіп қалды! Қарсы алуға шығыңдар!» — деген дауыс естіледі. Сонда қыздардың бәрі де орындарынан тұрып, шамдарын жөндейді. Ақылсыздары ақылдыларына: — Майларыңнан беріңдерші, шамдарымыз сөнейін деп жатыр, — дейді. Ал олар: — Бізге де, сендерге де жетпей қалғанша, өздерің сатушыларға барып, май сатып алғандарың жөн, — деп жауап береді. Әлгілер майға кеткенде күйеу жігіт келіп, дайын тұрғандар онымен бірге тойға кіріп кетеді де, есіктер жабылып қалады. Кейін майға кеткен қыздар да келіп: — Тақсыр мырза! Есікті аша көріңіз! — деп өтінеді. Ал күйеу жігіт оларға: — Шын айтамын, сендерді танымаймын! — деп жауап береді. Сондықтан сергек болыңдар! Себебі сендер Мен Билеуші ретінде көктен келетін күнді де, сәтті де білмейсіңдер.
Аманатталған қаржы туралы астарлы әңгіме
Бұл жайт сапарға шықпақ болған бір кісінің әрекетіне ұқсас: ол кетер алдында қол астындағы қызметшілерін шақырып алып, оларға меншікті қаражатын аманаттап тапсырады: әрқайсысына қабілетіне қарай, біреуіне бес, келесісіне екі, тағы біреуіне бір ат басындай күміс береді. Содан кейін сапарына аттаныпты. Бес ат басындай күміс алған қызметші онысын дереу айналымға жіберіп, содан қосымша тағы бесеуін табады. Екі ат басындай күміс алғаны да дәл солай істеп, қосымша тағы екеуін табады. Ал бір ат басындай күміс алғаны қожайынының қаржысын бір жерге апарып, көміп тастайды. Арада көп уақыт өткеннен кейін қызметшілердің қожайыны қайтып келіп, олардың есеп берулерін талап етеді. Бес ат басындай күміс алған қызметші тағы да бесеуін әкеліп тұрып, былай дейді: — Мырзам, сіз маған бес ат басындай күміс беріп едіңіз. Міне, солардан тағы бесеу пайда түсірдім. — Қожайыны оны мақтап: — Жарайсың, жақсы да адал қызметшім! Шағын істе сенімді болдың, сені үлкен істердің басына қоямын. Енді қуанышты тойыма кел! — дейді. Екі ат басындай күміс алғаны да келіп: — Мырзам, сіз маған екі ат басындай күміс беріп едіңіз. Міне, солардан тағы екеу пайда түсірдім, — деп есеп береді. Қожайыны оған да: — Жарайсың, жақсы да адал қызметшім! Шағын істе сенімді болдың, сені үлкен істердің басына қоямын. Енді қуанышты тойыма кел! — дейді. Ал бір ат басындай күміс алғаны келіп: — Мырзам, сіздің қатал адам екеніңізді білдім. Өзіңіз екпеген жерден орып, шашпаған жерден жинайсыз. Сондықтан қорқып, күмісіңізді жерге көміп тастаған едім. Мінеки, соныңыз, — дейді. Қожайыны оған былай дейді: — Әй, зұлым да жалқау қызметші! Менің екпеген жерден орып, шашпаған жерден жинайтынымды білдің ғой! Сол үшін де күмісімді саудагерлерге қарызға беруің керек болатын. Сонда мен қайтып келгенде өзімдікін өсімімен қайтарып алатын едім. Ендеше одан күмісін алып, он ат басындай күмісі барға беріңдер! Себебі кімде бар болса, соған тағы беріліп, молая түседі. Ал кімде жоқ болса, оның өзімде бар дегені де одан алынып қойылады. Енді мына түкке тұрғысыз қызметшіні сыртқа, қара түнекке лақтырып тастаңдар! Сонда ол зар еңіреп жылап, қинала тістенетін болады .
Матай 25:1-30