Неліктен Жақсы Құдай Жаман Ібілісті жаратты?

Киелі кітапта Адам мен Хауаға күнә жасатып, олардың құлауына себеп болған — жылан бейнесіндегі шайтан (немесе Ібіліс) делінеді. Бірақ бұл бізге бір маңызды сұрақ туындатады: Құдай неге Өзінің жаратқан жақсы әлемін бүлдіретін «жаман» Ібілісті (яғни «қарсылас» деген мағына береді) жаратты?

Люцифер – Жарқыраған

Киелі кітапта Құдай барлық періштелердің ішіндегі ең күшті, ақылды әрі көркем рухты жаратқаны айтылады. Оның есімі — Люцифер («Жарқыраған» деген мағынада), әрі ол бастапқыда өте жақсы жаратылыс болатын. Бірақ Люциферде ерік бостандығы, яғни еркін таңдау құқығы да болды. Ишая пайғамбардың 14-тарауындағы мына үзіндіде оның жасаған таңдауы сипатталады:

«Ей, таң шолпаны, таң нұрының ұлы! Аспаннан қалай құлап түстің? Ұлттарды таптаған сен енді жерге құлап түстің!
Жүрегіңде:
“Мен аспанға көтерілемін,
тағымды Құдай жұлдыздарының үстіне орнатамын.
Қиыр солтүстіктегі жиналыс тауына жайғасамын,
бұлттардан да жоғары көтерілемін,
өзімді Ең Жоғарымен тең қыламын”, — дедің.»

Ишая 14:12-14

Люцифер де Адам секілді бір шешімнің алдында тұрды: Құдайды Құдай ретінде мойындау немесе өзінің «құдайы» болуды таңдау. Оның қайталанған «мен істеймін» деген сөздері — Құдайға қарсы шығып, өзін «Ең Жоғары» деп жариялауды таңдағанының айғағы.

Люцифердің құлауы — Езекиел сипаттамасы

Езекиел пайғамбардың жазбаларында Люцифердің құлауы жайлы параллель сипаттама келтіріледі:

«Сен Едемде — Құдайдың бағынында болдың.
Киімің рубин, топаз, алмас, зүбәржат, оникс, яспис, сапфир, лағыл, изумруд сияқты асыл тастармен безендірілген еді.
Сен жаратылған күні олар дайын болды.
Мен сені қанатын жайған керуб періште етіп тағайындадым.
Сен Құдайдың қасиетті тауында жүрдің,
оттай жалындаған тастардың арасында жүрдің.
Сен жаратылған күннен бастап мінсіз едің,
бірақ бір күні бойыңнан әділетсіздік табылды.
…Сен күнә жасадың.
Сондықтан Мен сені Құдай тауларынан қуып жібердім,
отты тастар арасынан аластаттым.
Сұлулығыңа масаттандың,
жарқырауыңа бола даналығыңды бұздың.
Сондықтан сені жерге құлаттым.»

Езекиел 28:13-17

Люцифердің сұлулығы, даналығы мен қуаты — бәрі де Құдай жаратқан игіліктер еді, бірақ солардың өзінен ол мақтанып, ақырында бүлікке барды. Ол өзінің күш-қуатын жоғалтпағанымен, енді Құдайға қарсы бүкіл әлемдік көтерілісті бастап отыр. Оның жоспары — адамзатты да өзімен бірге осы бүлікке тарту. Ол адамдарды дәл өзі секілді Құдайға қарсы тәуелсіз болуға азғырды. Адамның азғыруы мен Люцифердің азғыруы — түптеп келгенде бірдей: екеуі де Құдай емес, өз еркімен өмір сүргісі келді.

Шайтан — Басқалар арқылы әрекет етеді

Ишаядағы үзіндіде «Бабыл патшасы», ал Езекиелде «Тир патшасы» туралы айтылған. Бірақ берілген сипаттамалардан олардың жай ғана адамдарға емес, тылсым рухани күшке қарата айтылғаны байқалады. Ишаядағы «мен көтерілемін…» деген сөздерден Құдай тағынан жоғары болуды қалағаны үшін жерге құлатылған біреу сипатталады. Ал Езекиелде Едем бағында болып, Құдайдың қасиетті тауын мекендеген «керуб періште» туралы сөз болады. Шайтан (немесе Люцифер) көбіне өзі тікелей әрекет етпей, біреудің артынан жасырынып немесе сол арқылы әрекет етеді. Жаратылыс кітабында ол жылан арқылы сөйлейді. Ишаяда — Бабыл патшасын, Езекиелде — Тир патшасын пайдаланған.

Люцифер неге Құдайға қарсы шықты?

Онда неге Люцифер құдіретті, бәрін білетін Жаратушы Құдайға қарсы шыққысы келді? Ақылды болудың бір белгісі — қарсыласыңды жеңе аласың ба, жоқ па, соны бағамдау. Люцифердің күші мықты болса да, ол Құдайды жеңе алмайтыны анық еді. Сонда неге жеңіліс табары белгілі болса да, бәрінен бас тартты? Меніңше, ақылды періште өз шектеулерін түсініп, бүліктен бас тартар еді. Бірақ ол олай етпеді. Неліктен?

Өйткені Люцифер Құдайдың өзін жаратқан Жаратушы екеніне тек сенім арқылы ғана сене алатын еді — біз секілді. Киелі кітапта періштелер Жаратылыс аптасының кезінде жаратылды делінеді. Мысалы, Әйүп кітабында былай делінген:

Сонда Жаратқан Ие Әйүпке құйынның ішінен жауап беріп былай деді…

Әйүп 38:1

“Жердің негізін қалағанымда сен қайда едің?
Айтшы, егер түсіне алсаң.”

Әйүп 38:4

“Сол кезде таңғы жұлдыздар бірге ән айтып,
Құдайдың барлық періштелері шаттықпен жар салды!”

Әйүп 38:7

Люцифердің сол жаратылу аптасында, ғаламның бір түкпірінде жаратылғанын елестетіп көріңіз. Ол алғаш рет өз болмысын сезініп, өзін-өзі таныды. Сонымен қатар, бір құдіретті Болмыс оның өзін де, бүкіл әлемді де жаратқанын мәлімдейді. Бірақ Люцифер осы мәлімдеменің рас екеніне қалай көз жеткізе алады? Мүмкін, әлгі «Жаратушы» Люциферге дейін-ақ жұлдыздар арасында пайда болған шығар. Сол себепті ол (мүмкін) Люциферден күшті әрі білімді көрінген. Бірақ бұл да нақты емес. Бәлкім, екеуі де — Люцифер де, Құдай да — бір мезгілде пайда болғандай сезілген шығар. Люцифер шындықты тек Құдайдың сөзіне сүйеніп қабылдай алатын еді: Құдайдың мәңгілік әрі шексіз екеніне сену керек болатын. Алайда ол өз қиялына сенуді жөн санады — мақтаныш оны соған итермеледі.

Санамыздағы «құдайлар»

Сіз Люцифердің Құдай да, періштелер де, өзі де жай ғана «пайда бола салған» болмыс деп сенгеніне күмәндануыңыз мүмкін. Бірақ бұл — бүгінгі заманғы космологияда кең таралған ой. Қазіргі теориялар бойынша, ештеңенің ішіндегі кванттық тербеліс нәтижесінде ғалам өздігінен «пайда болған». Бұл — заманауи ғылымның негізгі тұжырымдарының бірі.

Негізінде, Люциферден бастап Ричард Докинз, Стивен Хокинг және бізге дейін бәріміз бір сұрақтың алдында тұрмыз: бұл ғалам өзін-өзі жаратты ма, әлде оны Жаратушы Құдай жаратты ма? Бұл сенім арқылы ғана шешілетін сұрақ.

Көру — сену емес

Яғни, Құдайды көру — автоматты түрде сену емес. Люцифер Құдайды көріп, онымен сөйлескен. Бірақ сонда да оның өзін жаратқанын сенім арқылы қабылдауы керек болды. Көп адам: «Құдай көз алдыма келсе, міндетті түрде сенемін» дейді. Бірақ Киелі кітапта Құдайды көрген де, естіген де адамдар болған — алайда олар Оның сөзіне сенбеген. Мәселе «көруде» емес, Құдайдың өз болмысы мен біздің кім екеніміз туралы айтқан сөзіне сену мен сенбеуде. Люцифердің құлауы — осының айқын мысалы.

Ібіліс бүгінде не істеп жүр?

Сонымен, Киелі кітапқа сәйкес, Құдай «жаман шайтанды» емес, әуелде әдемі, ақылды әрі құдіретті періштені жаратқан. Бірақ тәкаппарлықпен ол Құдайға қарсы бүлік шығарды — және сол сәттен бастап бұзылды. Соған қарамастан, ол өзінің бастапқы салтанаты мен күшін сақтап қалды. Қазір сіз де, мен де, бүкіл адамзат — Құдай мен Оның «қарсыласы» (яғни шайтан) арасындағы осы рухани күрестің бір бөлігіне айналдық.

Ібілістің айла-тәсілі — қорқынышты қара шапан киіп, «Сақиналар иесіндегі» Қара шабандоздар сияқты көріну емес. Ол бізге қарғыс айтып, үрей тудырмайды. Керісінше, оның мақсаты — бізді алдап, Иса Мәсіхтің өлімі мен қайта тірілуі арқылы Құдай жүзеге асырған құтқарылу жолынан адастыру.

Киелі кітапта бұл туралы былай делінген:

«Шайтанның өзі нұр періштесі кейпіне енетін болған соң,
оның қызметшілері де әділдік жолындағы қызметкер кейпіне енсе — бұл таңғаларлық емес.
Бірақ олардың соңы — істеріне қарай болмақ.»

2 Қорынттықтарға 11:14–15

Шайтан мен оның қызметшілері «нұр» кейпіне енгендіктен, адамдар оларды оңайлықпен танып біле алмайды. Міне, сондықтан да Ізгі хабар — яғни Құдайдың құтқару жолы — көбіне біздің ішкі түйсігімізге, тіпті түрлі мәдениеттерге де қайшы келіп тұрады.