Пайғамбарлардың ішінде Дәуіт (ғ.с.) ерекше орын алады. Ыбырайым пайғамбар (ғ.с.) жаңа бір кезеңді бастады — Алла Тағала ұрпақ пен ұлы ұлт болуды уәде етіп, үлкен құрбандықты талап етті. Мұса пайғамбар (ғ.с.) исраилдіктерді құлдықтан құтқарып, Құдайдың бұйрығымен Құрбан айт мейрамын атап өткен соң, оларға ұлт болып өмір сүруі үшін Таурат заңын берді. Алайда жетіспей тұрған бір нәрсе болды — оларды Құдайдың лағынетіне емес, батасына кенелтетіндей әділ басқаратын бір патша керек еді. Дәуіт (ғ.с.) сол патша әрі пайғамбар болды. Ол Иерусалимнен билік жүргізген патшалар дәуірін бастап берді.
Дәуіт патша (ғ.с.) кім болған?
Исраил халқының уақыт сызбасында көріп тұрғанымыздай, Дәуіт (ғ.с.) б.з.д. шамамен 1000 жылы өмір сүрген. Бұл — Ыбырайым пайғамбардан (ғ.с.) 1000 жыл, ал Мұса пайғамбардан (ғ.с.) 500 жыл кейін деген сөз. Бала кезінде Дәуіт (ғ.с.) әкесінің қойларын бағып жүрген қойшы еді. Сол кезде исраилдіктерге зор қауіп төнді — оларға жау әскер шабуыл жасайды, ал оның басында Голиаф атты дәу батыр тұратын. Исраил әскерлері оны көріп, үрейленіп, рухтары түсіп кетеді. Бірақ Дәуіт (ғ.с.) еш қорықпастан жекпе-жекке шығып, оны өлтіреді. Бұл ерекше оқиға Дәуіттің (ғ.с.) даңқын бірден асқақтатып, бүкіл елге танылуына себеп болады. Себебі, қойшы баланың алып жауынгерді жеңуі күнде бола бермейді. Бұл жеңістен кейін исраилдік әскер де рухтанып, жауды толық жеңіп шығады.
Құран Кәрімде бұл шайқас жайлы былай делінеді:
Сонда олар, оларды Алланың бұйрығымен жеңіліске ұшыратты. Дәуіт Жалұтты өлтірді. Алла оған патшалық пен даналық берді және қалаған нәрселерін үйретті. Егер Алла адамдардың бірін бірі арқылы тоқтатпағанда, жер жүзі бұзылар еді. Бірақ Алла бүкіл әлемге кеңшілік иесі.
Бақара сүресі 2:251
Алайда ол бірден патша болған жоқ — көптеген сынақтардан өтіп, түрлі қиындықтарды бастан кешіріп барып қана таққа отырды. Себебі оны өз отандастарының арасында да, өзге ұлт өкілдері арасында да жек көріп, қудалаған жаулары көп болды. Дәуіттің (ғ.с.) жеңістері мен қайғы-қасіреттері Киелі кітаптағы 1 және 2 Патшалық кітаптарында егжей-тегжейлі сипатталған. Бұл кітаптардың басты кейіпкерлерінің бірі — Алла жіберген пайғамбар Самуил (ғ.с.). Ол Дәуітті (ғ.с.) патша болуға сайлап, арнайы май құю рәсімін орындаған болатын.
Сонымен қатар, Дәуіт (ғ.с.) Жаратқан Иені мадақтайтын көркем әндер мен жырлар жазған өнерпаз ретінде де танымал. Құран Кәрімде бұл туралы былай делінеді:
(Мұхаммед Ғ.С.) олардың айтқандарына сабыр ет. Мықты құлымыз Дәуіт (Ғ.С.) ті есіңе ал! Өйткені ол, өте бойұсынушы. Расында, оған тауларды бағындырдық – олар онымен бірге іңірде де, сәскеде де Алланы дәріптейтін. Оған құстарды да топ-тобымен бағындырдық – бәрі Алланы мадақтаушы еді. Біз оның патшалығын күшейтіп, оған даналық пен дау-шарды әділ шешу қабілетін бердік.
Сад сүресі 38:17-20
Осы аяттарда Дәуіттің (ғ.с.) жауынгерлік қуаты мен Аллаға арнап құстардың сайрауына ұқсас тамаша ән-жырлар шығарғаны ерекше айқын көрсетілген. Патша ретінде Алла Тағала оған шешендік қабілет пен даналық сыйлады. Дәуіттің (ғ.с.) бұл ән-жырлары жинақталып, Забур кітабына айналды. Өйткені бұл даналық сөздерді Жаратқан Иенің Өзі бергендіктен, Забур да Таурат секілді киелі жазбалар қатарына жатады. Құран Кәрімде бұл туралы былай делінген:
Раббың көктер мен жердегі әрбір жанды жақсы біледі. Біз пайғамбарлардың бірін екіншісінен артық қылдық. Ал Дәуітке Зәбурді бердік.
Исра сүресі 17:55
Сүлеймен (ғ.с.) — Забурды жалғастырған мұрагер
Қиындығы мен қуанышы қатар жүрген өмір жолынан кейін Дәуіт (ғ.с.) қартайған шағында дүниеден өтті. Бірақ оның Құдайды мадақтаған әсем жыр-әндері сонымен бірге тоқтап қалған жоқ. Оның ұлы әрі тақ мұрагері Сүлеймен (ғ.с.) де Алланың даналық сыйына ие болды. Бұл жайлы Сад сүресінде былай делінеді:
Дәуітке Сүлейменді бердік. Ол қандай жақсы құл еді! Расында, ол өте бойұсынушы еді.
Сад 38:30
«Дәуіт пен Сүлейменді (ғ.с.) еске ал. Бір елдің қойы түнде біреудің егісіне түсіп кеткенде, екеуі соған байланысты үкім айтқан. Біз олардың үкімдерін көріп тұрдық. Біз Сүлейменге (дұрыс шешімді) түсіндіріп қойдық. Әрқайсысына үкім жүргізу мен білім бердік. Сондай-ақ Дәуітпен бірге таулар мен құстарды бойұсындырдық. Олар Алланы дәріптеді. Бұның бәрін Біз жасадық.»
Әнбия сүресі 21:78-79
«Расында, Біз Дәуіт пен Сүлейменге ғылым бердік. Олар: “Барлық мадақ – бізді мүмін құлдарының көбінен артық еткен Аллаға тән”, – деді.»
Нәмл сүресі 27:15
Сүлеймен пайғамбар (ғ.с.) Забурдың даналық дәстүрін жалғастырды. Оның даналық сөздері «Нақыл сөздер», «Уағыздаушы», және «Таңдаулы әндер» атты кітаптарға топтастырылған.
Сүлейменнен кейін Забурды жалғастырған пайғамбарлар
Алайда Сүлеймен пайғамбардан (ғ.с.) кейін патшалар Таураттың өсиеттерінен теріс айналды. Сондықтан олар Құдайдың даналығына ие бола алмады. Исраил тарихында әрі патша, әрі пайғамбар болған тек Дәуіт пен Сүлеймен (ғ.с.) ғана еді. Ал қалған патшаларға Алла Өз пайғамбарларын жіберіп, халыққа ескерту жасатты. Мысалы, үлкен балық жұтып қойған Жүніс (ғ.с.) сондай пайғамбарлардың бірі болатын (Саффат сүресі 37:139–144). Осылайша шамамен 300 жыл бойы Жаратушы Ие түрлі пайғамбарлар арқылы ескерту мен насихаттарын жеткізіп отырды. Бұл пайғамбарлардың жазбаша сөздері мен болжаулары да Забур кітабына енді. Осы мақалада айтылғандай, Алайда Сүлеймен пайғамбардан (ғ.с.) кейін патшалар Таураттың өсиеттерінен теріс айналды. Сондықтан олар Құдайдың даналығына ие бола алмады. Исраил тарихында әрі патша, әрі пайғамбар болған тек Дәуіт пен Сүлеймен (ғ.с.) ғана еді. Ал қалған патшаларға Алла Өз пайғамбарларын жіберіп, халыққа ескерту жасатты. Мысалы, үлкен балық жұтып қойған Жүніс (ғ.с.) сондай пайғамбарлардың бірі болатын (Саффат сүресі 37:139–144). Осылайша шамамен 300 жыл бойы Жаратушы Ие түрлі пайғамбарлар арқылы ескерту мен насихаттарын жеткізіп отырды. Бұл пайғамбарлардың жазбаша сөздері мен болжаулары да Забур кітабына енді. Осы мақалада айтылғандай, ақыры Исраил халқының патшалығы құлап, олар бабылдықтар тарапынан тұтқындалып, Вавилонға айдалып кетті. Тек Парсы патшасы Кирдің тұсында ғана олар Иерусалимге қайта оралу мүмкіндігіне ие болды. Осы кезеңдерде де Алла Тағала Өзінің атынан сөйлейтін пайғамбарларын жіберуді тоқтатпады. Олардың даналық сөздері де мұқият жазылып, Забур жинағына енді.
Забур – Мәсіхтің келуіне берілген болжам
Забур кітабындағы пайғамбарлық сөздер сіз бен біз үшін де ерекше маңызды. Өйткені бұл сөздер тек Құдайдың ескертуін ғана емес, сонымен қатар Інжіл Шарифтің негізін де көрсетеді. «Мәсіх» атауы алғаш рет Дәуіт пайғамбардың (ғ.с.) жазған Забур кітабының басында қолданылған. Кейінгі пайғамбарлар да осы атауға сүйене отырып, Мәсіхтің келуі жайлы қосымша мәліметтер айтқан.
Сүлейменнен (ғ.с.) кейінгі патшалар Таурат өсиеттерін ұмытқан кезде, исраил халқы да Алланың жолынан тайып, өсиеттерді сақтаудан бас тартты. Міне, дәл осы сенімсіздік пен күйзеліс кезеңінде Мәсіх туралы уәде мен үміт берілді. Мұса пайғамбардың (ғ.с.) сөзімен айтқанда, Таурат пайғамбарлары болашақты көрегендікпен болжап отырған. Бұл пайғамбарлықтардың бізге де қатысы бар. Өйткені біз де Құдайдың талаптарын біле тұра, жиі сенім жолынан ауытқып жатамыз. Мәсіх – осындай сенімсіздік түнінде үміт шырағы ретінде келген.
Иса Мәсіх (ғ.с.) Забурға қалай қабылдады?
Иса Мәсіх (ғ.с.) шәкірттері мен соңынан ергендерге Өзінің рөлі туралы түсіндірген кезде, Забур жырына жиі сілтеме жасаған. Інжілде бұл туралы былай делінген:
«Ол оларға Мұса мен барлық басқа пайғамбарлардан бастап, Киелі жазбалардың бәрінде Өзі туралы айтылғандарды түсіндіріп берді.»
Лұқа 24:27
«Бүкіл басқа пайғамбарлар» деген тіркес Мұса пайғамбар (ғ.с.) жазған Таураттан кейін келген Забур мен өзге де пайғамбарлық жазбаларға қатысты. Иса Мәсіх (ғ.с.) шәкірттеріне дәл осы Забур жырларында Оның келуі туралы жазылған пайғамбарлықтарды түсіндіріп берді. Ол былай деді:
«Сендермен бірге жүрген кезімде өздеріңе айтқаным – Мұсаның Таурат кітабында, Пайғамбарлардың жазбаларында және Забурда Мен туралы жазылғандардың бәрі орындалуы керек – деген сөзім осы еді».
Лұқа 24:44-45
Содан кейін Ол Киелі жазбаларды түсінсін деп, олардың санасын ашты.
«Пайғамбарлардың жазбалары мен Забур» деген сөз, Дәуіт пайғамбар (ғ.с.) жазған Забур және қасиетті кітаптар тізіміне енген өзге пайғамбарлық кітаптарға қатысты. Бұл – Иса Мәсіхтің (ғ.с.) Өзінің кім екенін түсіндіру үшін шәкірттерінің санасын ашуға тиіс болғанын көрсетеді. Алдағы мақалаларда біз Иса Мәсіх (ғ.с.) сол жазбалардан не ашқанын және бұл ашылымның қазіргі оқырманның да жүрек-көзіне қалай әсер ететінін қарастырамыз.
Дәуіт (ғ.с.) және басқа пайғамбарлардың уақыт сызбасында орналасуы
Төмендегі уақыт сызбасында Забур кітабына кірген негізгі пайғамбарлар бейнеленген (барлық пайғамбарларды енгізу мүмкін емес). Әр сызбаның ұзындығы пайғамбардың өмір сүрген кезеңін көрсетеді. Түрлі-түсті бояулар – Мұса пайғамбар (ғ.с.) жариялаған Құдайдың батасы мен қарғысы арасындағы тарихи өзгерістерді көрсетеді. Бұл исраил халқының рухани жағдайын да бейнелейді.
