Иса Мәсіхтің (ғ.с.) айқышқа шегеленіп өлтірілуі және өлімнен қайта тірілуі – әлем жаратылған сәттен-ақ Жаратқан Иенің жоспарында болғанын Інжіл растайды. Пайғамбар қайта тірілгеннен кейін 50 күн өткен соң, шəкірттерінің арасындағы жетекшісі Петір бұл туралы өз уағызында ашық түрде былай деді:
«Ал Иса Құдайдың алдын ала белгіленген еркі мен білімінің негізінде сендерге тапсырылды. Сендер Оны Құдайға мойынсұнбаған адамдардың қолымен айқышқа шегелеп өлтірдіңдер. Бірақ Құдай Оны өлімнің азабынан босатып, тірілтіп алды. Өйткені өлімнің Оны өз билігінде ұстауы мүмкін емес еді.»
Елшілердің істері 2:23-24
Петірдің бұл уағызынан кейін мыңдаған адам сенімге келіп, бүкіл әлемге құтқарылу туралы Ізгі хабар мәжбүрлеусіз тарай бастады. Мұның себебі – бұдан бірнеше ғасыр бұрын Таурат пен Забурда пайғамбарлар осы оқиға туралы алдын ала жазып кеткен еді. Адамдар Петірдің сөзінің шындығын бұрынғы пайғамбарлық жазбалармен салыстырып тексерді. Бұл өзгермеген киелі жазбалар бүгінде де бізге қолжетімді. Сондықтан Петірдің уағызындағы «Құдай алдын ала жоспарлап, пайғамбарлар арқылы білдірген» деген сөзі рас па, жоқ па – біз де Киелі жазбаларды зерттеп, шындыққа көз жеткізе аламыз. Сол алғашқы сенушілер сияқты, біз де Адам атадан бастап, Тауратта жазылған оқиғаларды зерттеу арқылы бұл пайғамбарлықтардың Иса Мәсіхке (ғ.с.) қалай меңзейтінін көре аламыз.
«Олар шындықты анықтау үшін күн сайын Киелі жазбаларды зерттейтін.»
Елшілердің істері 17:11
Петірдің айтқан сөзі тыңдаушыларға біртүрлі әрі тосын болып көрінді. Сондықтан олар бұл сөздердің шындығына көз жеткізу үшін Киелі жазбалармен салыстырып тексерді. Жалпы, адамның табиғаты тосын және ерекше нәрсені қабылдауға бірден бейім емес. Ақыл-санамыз солай жаратылған. Егер бұл айтылғандар шынымен Құдайдан болса, ал біз оны қабылдамай қойсақ, онда Ғашия сүресінде ескертілген жазалауларға лайық болатынымызды олар жақсы түсінді.
«Бірақ кім теріс бұрылып, қарсы келсе, Алла оны қатты азапқа душар етеді. Шынында, олардың қайтар орны – Біз жақ. Сосын сөзсіз, есеп беру де Бізге тиесілі.»
Ғашия сүресі 88:23-26
Бұл хабардың Құдайдан екенін тексерудің сенімді жолы – оны бұрынғы пайғамбарлардың жазбаларымен салыстыру. Осылай ғана адам Құдайдың сөзін елемеудің қаупінен сақтана алады. Сондықтан біз де осы жолмен жүріп, Иса Мәсіхтің (ғ.с.) өлімі мен қайта тірілуі ежелгі жазбаларда алдын ала айтылды ма – соны тексерейік. Тексеруді Таураттан бастайық.
Таурат пен Құранның алғашқы тарауларында Құдайдың болашаққа деген жоспары көрінеді
Иса Мәсіхпен (ғ.с.) не болатыны – Құдайдың алдын ала білгені – Таураттың алғашқы беттерінен-ақ байқалады. Киелі кітаптардың төртеуінің (Таурат, Забур, Інжіл және Құран) ішінде тек екі апта ғана толық бір апта бойы күн сайынғы оқиғалармен сипатталады. Біріншісі – Құдайдың жер мен көкті алты күн ішінде жаратқан уақыты. Бұл оқиғалар Таураттың алғашқы екі тарауында баяндалған.
Құранда да бұл туралы былай делінеді:
«Сендердің Иелерің – көктер мен жерді алты күнде жаратқан Алла. Ол Аршыға иелік етуші. Түнді күндізге жауып, оны жылдам түрде қуып жетіп отырады. Күн, ай және жұлдыздар Оның әміріне мойынсұнады. Біліңдер! Жарату да, бұйыру да Оған тән. Әлемдердің Раббысы – Алла қандай Ұлы!»
Араф сүресі 7:54
«Ол – сондай Алла, көктер мен жерді және олардың арасындағыны алты күнде жаратты. Сосын Ғаршыны игерді. Ол – тым Қамқор. Сондықтан Оны жақсы білетіннен сұра!»
Фурқан сүресі 25:59
«Көктер мен жерді және олардың арасындағыны алты күнде жаратқан Алла – Ол. Сосын Ғаршыны игерді. Одан өзге сендердің ешбір иелерің де, шапағатшыларың да жоқ. Сонда да ойланбайсыңдар ма?»
Сәждә сүресі 32:4
«Расында, көктер мен жерді және олардың арасындағы нәрселерді алты күнде жараттық. Бірақ біз шаршаған емеспіз.»
Қаф сүресі 50:38
«Ол – сондай Алла, көктер мен жерді алты күнде жаратты. Сосын Ғаршыны игерді. Ол – жерге кіргенді де, жерден шыққанды да, көктен түскенді де, оған көтерілгенді де біледі. Сондай-ақ қайда болсаңдар да – Ол сендермен бірге. Алла – не істегендеріңді толық көріп тұрушы.»
Хадид сүресі 57:4
Әр күні егжей-тегжейлі баяндалған екінші апта – Иса Мәсіхтің (ғ.с.) жердегі өмірінің соңғы аптасындағы оқиғаларға арналған. Әлемдегі басқа ешбір пайғамбардың – Ыбырайым, Мұса, Дәуіт немесе Мұхаммедтің (ғ.с.) – өмірінде мұндай апта бойы әр күнге жеке-жеке тоқталған баяндаулар жоқ. Тауратта әлемнің жаратылысы алты күн ішінде болғаны толық сипатталады – бұл жайында толық мәліметті осы жерден оқи аласыз. Ал Иса Мәсіхтің (ғ.с.) соңғы аптадағы өмірі алдыңғы мақалада сипатталған. Төмендегі кестеде осы екі аптаның оқиғалары әр күнге сәйкес салыстырылып берілген.
| Апта күндері | Жаратылыстың алты күні | Мәсіхтің соңғы аптадағы өмірі |
| 1-ші күн | Қараңғылық болды, сосын Алла: «Жарық болсын!» – деді, жарық пайда болды. Қараңғылық ішінен жарық шықты. | Мәсіх Иерусалимге кіріп: «Мен дүниеге нұр ретінде келдім…» деді. Қараңғылық ішіндегі жарық. |
| 2-ші күн | Алла аспан мен жерді бөлді. | Иса аспан ісін жер істерінен айырып, ғибадатхананы дұға орны ретінде тазартты. |
| 3-ші күн | Алла сөйледі – құрлық теңізден көтерілді. Алла тағы да сөйледі: «Жер өсімдіктер шығарсын» – және солай болды. | Иса сенім арқылы тауды теңізге жылжытуға болатынын айтты. Иса інжір ағашына сөйледі – ағаш солып қалды. |
| 4-ші күн | Алла: «Аспанда жарықтар болсын» – деп күн, ай және жұлдыздарды жаратты. | Иса өзінің қайта келу белгісі туралы айтты – күн, ай және жұлдыздар түнереді |
| 5-ші күн | Алла ұшатын барлық тіршілік иелерін, соның ішінде ұшатын кесіртке тәрізді мақұлықтарды (= айдаһарлар) жаратты. | Ібіліс, айдаһар бейнесінде, Яһудаға кіріп, Мәсіхке соққы береді. |
| 6-шы күн | Алла сөйледі – құрлықтағы жануарлар жаратылды. «Тәңір Ие… Адамның танауына тіршілік тынысын үрледі» – Адам тыныс ала бастады. Алла Адамды Жұмаққа орналастырды. Адамға Жақсылық пен Жамандықты тану ағашынан аулақ болу бұйырылды, өйткені ол қарғыс әкелетін. Адам үшін жарамды жануар табылмады – басқа адам қажет болды. («Бұқалар мен ешкілердің қаны күнәні кетіре алмайды. Сондықтан Мәсіх келгенде былай деді: “Құрбандық пен сыйлықты қаламадың, маған тән дайындадың” – Еврейлерге 10:4-5) Алла Адамды терең ұйқыға батырды. Алла Адамның қабырғасынан жара жасап, Хауа ананы жаратты – Адамның жары. (“Мен саған Тоқтының қалыңдығын көрсетемін” – Аян 21:9) | Ғибадатханада Құтқарылу қозылары сойылды. «Жоғары дауыспен айқайлап, Иса соңғы тынысын алды» (Марқа 15:37). Иса өз еркімен Гетсеман бағыңа кірді. Иса ағашқа (айқышқа) шегеленіп, қарғыс арқалады. («Айқышқа керілген әркім қарғыстанған» – Ғалаттықтарға 3:13). Құтқарылу қозылары жеткіліксіз болды – адам керек болды. Иса өлім ұйқысына кірді. Исаға найза сұғылып, жанынан жара шықты. Оның құрбандығы арқылы сенушілер «қалыңдығы» болды. |
| 7-ші күн | Алла жарату ісінен демалды. Бұл күн киелі деп жарияланды. | Иса Мәсіх (ғ.с.) өлім құшағында тыныштықта болды |
Бұл екі аптаның арасында терең әрі мағыналы симметрия бар. Әр күн жаңа өмірдің бір белесін ашады, әрқайсысы жаратылыс пен құтқарылу тарихындағы ерекше сәттерге куәлік етеді. Адам ата мен Иса Мәсіх (ғ.с.) — тағдырлары бір-біріне қарама-қайшы болса да, оларда ұқсастықтар да бар.
Құран Кәрімде Иса Мәсіх (ғ.с.) былай деп айтқаны келтірілген:
«Сондай-ақ сендерге алдымдағы Тәуратты растаушы әрі Раббыларыңнан сендерге арам етілген кей нәрселерді халал ететін аяттар алып келдім. Алладан қорқыңдар да маған бой ұсыныңдар».
– Али Имран сүресі, 3:50
Інжілде Адам ата туралы да терең түсінік беріледі:
«Бірақ өлім Адам атадан бастап Мұса пайғамбардың уақытына дейін өзінің үстемдігін жүргізді. Адам ата Құдайдың анық бұйрығын бұзды. Басқалар оның күнәсін қайталамағанымен, олар да өлімнің билігіне түсті. Адам ата арқылы біз кейінірек келетін Мәсіх туралы тереңірек түсіне аламыз».
– Римдіктерге хат, 5:14
Адам ата мен Иса Мәсіхті (ғ.с.) салыстыру арқылы олардың бір-біріне қарама-қарсы қойылғанын байқаймыз. Құдай Ие әлемді міндетті түрде алты күнде жаратуы қажет болды ма? Ол әлемді бір-ақ сөзбен, бір күнде жарата алатын еді. Ендеше неге Ол әлемді біртіндеп, алты күн ішінде жаратты? Егер Құдай ешқашан шаршамайтын болса, онда неге жетінші күні демалды? Бұл — жай ғана тарихи баяндау емес. Құдай әлемді алты күнде жарату арқылы Иса Мәсіхтің (ғ.с.) соңғы аптасындағы алты күнмен параллель болатын үлгі көрсетті. Алтыншы күн ерекше мәнге ие болды. Жаратылыс кітабында Адам ата тірі жан иесі ретінде Құдайдың үрлеген «тіршілік лебі» арқылы өмірге келген. Інжілде Иса Мәсіхтің (ғ.с.) өлімі жайлы «өлді» деп емес, «рухын тапсырды» деп сипатталуы осыған рәміздік ұқсастық береді. Бұл байланыс — Петірдің уағызында айтқанындай, Иса Мәсіхтің (ғ.с.) өлімнен қайта тірілуі Құдайдың ежелден бастап жоспарлаған оқиғасы екенін аңғартады.
Таураттан алынған қосымша нышан-белгілер
Тауратта жазылған оқиғалар мен Құдай белгілеген рәсімдердің көпшілігі Иса Мәсіхтің (ғ.с.) болашақтағы құрбандығын алдын ала көрсеткен пайғамбарлық сипатта болды. Бұл оқиғалар — Құдайдың құтқару жоспарының бейнесі. Кейбір нышан-белгілерді жоғарыда айтып өттік. Енді төмендегі кестеде Иса Мәсіх (ғ.с.) дүниеге келмей тұрып, 1000 жыл бұрын жазылған тағы да бірқатар ұлы рәміздер келтірілген.
| Таурат нышан-белгілер | Бұл Иса Мәсіхтің (ғ.с.) болашақтағы құрбандығын қалай ашады |
| Адам ата нышан-белгілері | Адам ата Жаратқан Иеге мойынсұнбады. Осы сәттен бастап Құдай әйелдің ұрпағы жыланның басын жаншиды, ал жылан оның өкшесін шағады деп уәде етті. Бұл уәде Иса Мәсіхтің (ғ.с.) шайтанмен күресінде орындалды. |
| Қабыл мен Әбілдің нышан-белгісі | Қабыл жердің өнімін құрбандыққа ұсынса, Әбіл жас тоқтыны құрбан етті. Құдай Қабылдың құрбандығын қабылдамады, ал Әбілдің құрбандығын қабылдады. Бұл болашақтағы Иса Мәсіхтің (ғ.с.) құрбандығын алдын ала бейнелеген оқиға болды. |
| Ыбырайымның нышан-белгісі | Ыбырайым пайғамбар ұлын құрбан етуге дайын болды. Құдай соңғы сәтте ұлын құтқарып, орнына тоқты берді. Осы құрбандық шалынған жер кейін Иса Мәсіхтің (ғ.с.) айқышқа шегеленген жерімен бір болды. Бұл оқиға Құдайдың Тоқтысы – Иса Мәсіхтің біз үшін құрбан болатындығын бейнеледі. |
| Мұса пайғамбардың нышан-белгісі | Мысырдағы Құтқарылу мейрамында әр үйдің аман қалуы құрбан етілген тоқтының қанымен байланысты болды. Қаны жағылмаған үйлерге өлім келді. Бұл оқиға Иса Мәсіхтің (ғ.с.) дәл сол Құтқарылу күнінде құрбандыққа шалынуымен орындалды. Ол – бізді рухани өлімнен құтқаратын Құдайдың Тоқтысы. |
| Һаронның нышан-белгісі | Һарон бас діни қызметкер ретінде күнәлардың кешірілуі үшін жануарларды құрбандыққа шалатын рәсімді енгізді. Бұл рәсімде тек діни қызметкер халық атынан құрбандық шала алатын. Бұл нышан Иса Мәсіхтің (ғ.с.) біз үшін әрі Құдайдың Тоқтысы, әрі рухани Бас діни қызметкер ретіндегі қызметін бейнелеп көрсетті. |
Таурат заңына негізделген бұрынғы құлшылық ету жолы Құдайдың адамдарға дайындап қойған шынайы игілігінің өзі емес, тек соның көмескі көлеңкесі ғана еді. Бұл заң бойынша жыл сайын қайталанып жасалатын бірдей құрбандықтар Құдай алдына келетін адамдарды ешқашан толықтай тазартып, мінсіз ете алмайды (Еврейлерге 10:1).
Иса Мәсіх (ғ.с.) өзінің құрбандығын мойындамайтындарға былай деп ескерту айтқан:
«Мен Әкемнің атынан келсем де, сендер Мені қабылдамайсыңдар. Ал біреу өз атынан келсе, соны қабылдайсыңдар. Сендер бір-біріңнен құрмет күтіп, жалғыз Құдайдан келетін шынайы құрметті іздемей жүрсіңдер. Онда сендер Құдайдан келген Мені қалайша шын жүректен қабылдай аласыңдар? Мені Әкемнің алдында айыптайды деп ойламаңдар. Сендерді айыптайтын біреу бар – ол сендер үміт артып жүрген Мұса пайғамбар. Егер Мұсаға шын сенсеңдер, Маған да сенер едіңдер, өйткені ол Мен туралы жазып кеткен. Бірақ сендер Мұсаның жазбаларына шын ниетпен сенбейсіңдер, сонда Менің сөздеріме қалай сенбек едіңдер?»
Жохан 5:43-47
Содан кейін Мәсіх Иса былай деді:
«Сендермен бірге жүрген кезімде өздеріңе айтқан сөздерімнің мәні мынау болатын: Мұсаның Таурат кітабында, Пайғамбарлардың жазбаларында және Забурда Мен туралы жазылған нәрселердің бәрі міндетті түрде орындалуы керек»
Лұқа 24:44
Мәсіхтің айтуынша, тек Таурат қана емес, сонымен бірге пайғамбарлардың жазбалары мен жырлар – яғни Забур – да Оның жайында куәлік береді. Бұл туралы толығырақ алдыңғы мақалада айтылды. Егер Таурат оның келетінін бейнелі түрде алдын ала баяндаса, кейінгі пайғамбарлар Иса Мәсіхтің (ғ.с.) өліп, қайта тірілетінін ашық түрде бірнеше рет нақты болжап жазып қалдырған.
Келесі мақалада Иса Мәсіхтің (ғ.с.) уәде еткен мәңгілік өмір сыйын қалай қабылдауға болатынын қарастырамыз.